Ενδείξεις ψυχικών διαταραχών
Υπάρχουν κάποια γεγονότα που βιώνονται με θυμό, απογοήτευση, θλίψη και άγχος και δεν είναι απαραίτητο εύκολα να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά. Οι γρήγοροι πλέον ρυθμοί της καθημερινότητας γεμίζουν ευθύνες, περιορίζουν τον ελεύθερο χρόνο και ως συνέπεια την χαλάρωση και την ενασχόληση με ευχάριστες δραστηριότητες, απαιτούν άμεση προσαρμογή. Αν τα συναισθήματα και οι σκέψεις δεν αντιμετωπιστούν ή το άτομο δεν είναι σε θέση μία δεδομένη χρονική στιγμή να τα διαχειριστεί μπορεί να εμφανίσει κάποια ψυχική διαταραχή.
Κάτω από το φάσμα των ψυχικών διαταραχών περιλαμβάνονται μια σειρά συμπτωμάτων ανάλογα με την διαγνωστική κατηγορία. Τα συμπτώματα χαρακτηρίζουν τη σκέψη, τη συμπεριφορά και τα συναισθήματα των ατόμων και επηρεάζουν την καθημερινή λειτουργικότητα και την επικοινωνία του με τους άλλους. Τα αίτια της εμφάνισης των ψυχικών διαταραχών ποικίλλουν με παράγοντες όπως το οικογενειακό ιστορικό και οι σχέσεις μέσα σε αυτήν, τα γενετικά χαρακτηριστικά, η βιοχημεία του εγκεφάλου, το φύλο, η ύπαρξη στρεσσογόνων γεγονότων και η προσωπικότητα να παίζουν καθοριστικό ρόλο. Παρόλα αυτά η ηλικία δεν έχει βρεθεί να είναι παράγοντας κινδύνου εφόσον μια ψυχική διαταραχή μπορεί να προσβάλλει άτομα ανεξαρτήτως ηλικίας και να πραγματοποιήσει την εμφάνιση της σε οποιαδήποτε περίοδο της ζωής του ατόμου. Τέλος μία ψυχική διαταραχή μπορεί να συνυπάρξει ή να είναι αποτέλεσμα μίας σωματικής ασθένειας π.χ. κατάθλιψη μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο ή κάποιο νευροεκφυλιστικό νόσημα όπως νόσος του Parkinson's ή Alzheimer's.
Οι ψυχικές διαταραχές παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις όσον αφορά τη συχνότητα και την ένταση των συμπτωμάτων ακόμα και μέσα στις διαγνωστικές κατηγορίες. Το φάσμα των ψυχικών διαταραχών περιλαμβάνει καταστάσεις όπως οι συναισθηματικές (κατάθλιψη και δυσθυμία), οι αγχώδεις (κρίσεις πανικού, ψυχαναγκαστική διαταραχή και φοβίες), οι διαταραχές πρόσληψης τροφής (ανορεξία, βουλιμία, υπερφαγία), ψυχοσωματικές ασθένειες, προβλήματα ύπνου, αναπτυξιακές και μαθησιακές δυσκολίες, ασθένειες με οργανικά αίτια (ανοϊκά σύνδρομα), συνέπειες από χρήση και κατάχρηση αλκοόλ ή ψυχοτρόπων ουσιών και ψυχώσεις (σχιζοφρένεια και διπολική διαταραχή).
Κάποια από τα πιο κοινά συμπτώματα είναι η ένταση ή ανησυχία, συχνή κυρίως στις αγχώδεις διαταραχές, η συναισθηματική αστάθεια, η αμφιθυμία και η απώλεια ενδιαφέροντος για ευχάριστες δραστηριότητες, η μειωμένη συγκέντρωση και η έκπτωση της μνήμης που θεωρούνται βασικά χαρακτηριστικά της κατάθλιψης αλλά δεν περιορίζονται σε αυτήν τη διαγνωστική κατηγορία. Ψευδαισθήσεις και παραληρητικός ιδεασμός είναι κοινά στις ψυχώσεις ενώ τα άτομα που χρησιμοποιούν το φαγητό ως μέσο διευκόλυνσης των συναισθημάτων εμφανίζουν είτε υπερφαγικά επεισόδια με αντισταθμιστικές μεθόδους είτε ηθελημένη στέρηση φαγητού.
Οι ψυχικές διαταραχές είναι πολύ συχνές στο γενικό πληθυσμό. Υπολογίζεται ότι ένας στους 10 πάσχει από κάποια αγχώδη διαταραχή ενώ οι συναισθηματικές πλήττουν περίπου 1 στα 5 άτομα. Οι ψυχώσεις μπορεί να εμφανιστούν στο 1% του πληθυσμού ενώ 1 άτομο στα 20 άνω των 65 μπορεί να παρουσιάσει ανοϊκά συμπτώματα.
Για πολλές από τις διαγνωστικές κατηγορίες τα αίτια δεν είναι απολύτως γνωστά και θεωρείται πως οφείλονται σε έναν συνδυασμό τόσο περιβαλλοντολογικών, γενετικών όσο και παραγόντων της προσωπικότητας του ατόμου. Συχνά τα άτομα που πάσχουν από μία ψυχική διαταραχή έρχονται αντιμέτωπα με το κοινωνικό στίγμα. Ορισμένες απόψεις που κυριαρχούν αλλά δεν ισχύουν για τις ψυχικές διαταραχές και ίσως συμβάλλουν στην ενίσχυση του στίγματος είναι ότι οφείλονται σε αδυναμία χαρακτήρα, σε κακή διαπαιδαγώγηση από την οικογένεια και ότι δεν υπάρχει αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης. Τα άτομα που εμφανίζουν κάποια από τα συμπτώματα μίας ψυχικής διαταραχής δεν είναι αδύναμα ούτε αποτυχημένα όταν αποφασίζουν να επισκεφτούν έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Η ακριβής διάγνωση μίας ψυχικής διαταραχής αποτελεί το κλειδί για την σωστή θεραπεία είτε αυτή είναι φαρμακευτική είτε ψυχοθεραπευτική ή συνδυασμός αυτών. Η ενεργή συμμετοχή από την οικογένεια και το φιλικό περιβάλλον διευκολύνει τον πάσχοντα και μπορεί ακόμα να επιταχύνει και τη θεραπεία. Είναι σημαντική η άμεση και έγκαιρη προσέλευση σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά μία ψυχική ασθένεια ακόμα κι αν περιορίζεται σε κάποια ήπια συμπτώματα. Η υπομονή και αναμονή από το άτομο με την ελπίδα ότι τα συμπτώματα θα υποχωρήσουν μπορεί να επιδεινώσουν μία ενδεχόμενη διαταραχή και να προκαλέσουν ανεπιθύμητα αποτελέσματα στη θεραπεία.

Τέσσα Χριστοδούλου PhD, CPsych, AFBPsS, CSci
Κλινική Νευροψυχολόγος
Ιστότοπος: https://www.tessachristodoulou.gr/