Η στυτική δυσλειτουργία είναι η αδυναμία επίτευξης ή διατήρησης στύσης. Τα αίτια αυτής της διαταραχής ποικίλλουν και μπορεί να είναι ψυχολογικά, οργανικά ή ένας συνδυασμός και των δύο. Σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό η αιτιολογία είναι ψυχογενής και μπορεί να θεραπευτεί ικανοποιητικά με την χρήση κατάλληλων Γνωστικών και Συμπεριφορικών τροποποιήσεων και τεχνικών.

Αιτιολογικοί παράγοντες των διαταραχών αυτών περιλαμβάνουν:

• Έλλειψη γνώσεων - εμπειρίας σχετικά με τη σεξουαλική πράξη.
• Ενδοψυχικοί παράγοντες (άγχος, ενοχή, κατάθλιψη).
• Δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις (προβλήματα γάμου, μη ανταπόκριση του συντρόφου).

Σε αρκετές περιπτώσεις η στυτική δυσλειτουργία μπορεί να οφείλεται σε ψυχολογικά αίτια. Συνήθως το πρόβλημα αντιμετωπίζεται περιστασιακά και σταδιακά παγιώνεται καθώς δεν δίνεται σημασία στον ψυχολογικό παράγοντα.

Η στύση στους άνδρες σχετίζεται με τη δύναμη ενώ επιδρά σημαντικά στην αυτοπεποίθηση σε αντίθεση με τη δυσλειτουργία που αποτελεί πηγή ανησυχίας, άγχους και εκνευρισμού. Η στυτική δυσλειτουργία μπορεί να προκύψει σε οποιοδήποτε στάδιο της ερωτικής πράξης και να απουσιάζει κατά τον αυνανισμό. Χωρίζεται σε πρωτογενής και δευτερογενής. Στην πρώτη περίπτωση ο άντρας δεν είχε ποτέ ένα ικανοποιητικό επίπεδο στύσης και σε αυτό συμβάλλουν αρνητικά βαθύτερα ψυχολογικά, άλλες φορές, οργανικά αίτια ή ένας συνδυασμός αυτών. Στις δευτερογενείς περιπτώσεις συνήθως οι άντρες έχουν μια ικανοποιητική στύση και λειτουργούν φυσιολογικά αλλά αντιμετωπίζουν περιστασιακές δυσκολίες. Η στυτική δυσλειτουργία που οφείλεται σε ψυχοσωματικά συμπτώματα συνήθως αντιμετωπίζεται με φαρμακοθεραπεία παρά με ψυχοθεραπεία. Η ψυχογενής στυτική δυσλειτουργία όμως αφορά τη διαχείριση της ψυχολογικής κατάστασης του άντρα και της συντρόφου του κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης.

Η σεξουαλική λειτουργία, συνδέεται επίσης με την ποιότητα της σχέσης και της επικοινωνίας του ζευγαριού. Μια μη ικανοποιητική σχέση μπορεί να δημιουργήσει ένα πρόβλημα στυτικής δυσλειτουργίας. Ζευγάρια που διαρκώς διαφωνούν και έχουν εντάσεις και εχθρότητα, που δεν εμπιστεύονται ή δεν εκτιμούν ο ένας τον άλλον είναι αναμενόμενο ότι θα παρουσιάσουν προβλήματα. Συνήθως, παρατηρείται στυτική δυσλειτουργία ή πρόωρη εκσπερμάτωση.

Υπάρχουν κάποιοι αιτιολογικοί παράγοντες που έχουν άμεση αρνητική συνέπεια στη στυτική λειτουργία και επηρεάζουν την ερωτική επίδοση και πράξη. Μέσα σε αυτούς τους αιτιολογικούς παράγοντες περιλαμβάνονται ο φόβος μιας ενδεχόμενης αποτυχίας, η 'πίεση' που ασκείται ή νιώθει ο άντρας για απόδοση και η ενδογενής αδυναμία του άντρα να απολαύσει την ερωτική πράξη (ενοχές και άλλες μορφές συγκρούσεων). Είναι σημαντική η προσέγγιση της σεξουαλικής επαφής χωρίς τη σωρεία αρνητικών σκέψεων και παρατηρήσεων που αναπόφευκτα καταστρέφουν την ευχαρίστηση.

Οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες και κατά συνέπεια η διαταραχές στύσης μπορεί να αναπτυχθούν και σχετίζονται με τα βιώματα, τις αντιλήψεις και τις πεποιθήσεις που έχει ο καθένας. Επηρεάζονται από την ανατροφή και την επικοινωνία μέσα στην οικογένεια, τις αντιλήψεις των γονέων πάνω στη σεξουαλική πράξη και τα θρησκευτικά πιστεύω και επηρεάζουν την διεκδίκηση της απόλαυσης και της ικανοποίησης. Ένα άτομο που νιώθει φόβο και αναστολές κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης δεν μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα και να επικοινωνήσει και συνεπώς να ικανοποιηθεί. Παρόμοια οι ενδοψυχικές συγκρούσεις συμβάλλουν στην ανάπτυξη άγχους και κατ'επέκταση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων με αποτέλεσμα την στυτική δυσλειτουργία.

Κάποιες τραυματικές εμπειρίες διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην αναστολή του ατόμου κατά τη σεξουαλική επαφή, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις κακοποίησης ή παρενόχλησης κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία.

Τέλος, προβλήματα συνυφασμένα με την προσωπικότητα όπως άτομα με ψυχαναγκαστικά χαρακτηριστικά νιώθουν έντονο άγχος, εκδηλώνουν μια τάση αυτοπαρατήρησης και δυσκολεύονται να εκφραστούν και να αφεθούν στα συναισθήματά τους.

Η Γνωστική- Συμπεριφορική ψυχοθεραπεία συμβάλλει στον εντοπισμό των ψυχολογικών παραμέτρων που συμβάλλουν αρνητικά στη σεξουαλική πράξη. Μια τέτοιου είδους παρέμβαση βοηθάει το άτομο να αναγνωρίσει πιθανά βιώματα, σκέψεις, συναισθήματα, αντιλήψεις και βαθύτερες πεποιθήσεις για τη σεξουαλική ζωή του καθώς και την επιρροή τους σε αυτήν που οδηγούν σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Η ύπαρξη ενδοψυχικών συγκρούσεων διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο και επηρεάζει σημαντικές ψυχικές λειτουργίες εφόσον προκαλεί έντονο άγχος και μπορεί να οδηγήσει σε ψυχοσωματικά συμπτώματα που επηρεάζουν τα αντίστοιχα όργανα του σώματος κατά την ερωτική επαφή.

Τα πιο συχνά αίτια των ψυχογενών σεξουαλικών δυσλειτουργιών είναι οι Αγχώδεις και οι Συναισθηματικές Διαταραχές. Στους άνδρες το άγχος προκαλεί μείωση στα επίπεδα της τεστοστερόνης που ευθύνεται για την ρύθμιση της συμπεριφοράς κατά τη σεξουαλική επαφή. Το άγχος προκαλεί συχνά απώλεια του ελέγχου. Ως αποτέλεσμα μειώνεται και η διάθεση για σεξ, μια από τις πιο σημαντικές και κύριες αιτίες στυτικής δυσλειτουργίας που μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρη εκσπερμάτωση. Επιπρόσθετα, ένα από τα κύρια διαγνωστικά κριτήρια της κατάθλιψης είναι η μειωμένη σεξουαλική επιθυμία αλλά και η απώλεια της λίμπιντο. Μέχρι και 86% των πασχόντων από κατάθλιψη που δεν βρίσκονται σε φαρμακευτική αγωγή μπορεί να εμφανίσει κάποιου είδους σεξουαλική διαταραχή όπως μειωμένη σεξουαλική επιθυμία, διέγερση, ή / και δυσκολία στον οργασμό. Υπάρχει σίγουρα μια αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στην κατάθλιψη και τη στυτική δυσλειτουργία. Η μέτρια ή η βαριά κατάθλιψη ή η χρήση ορισμένων αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, μπορεί να προκαλέσουν τη στυτική δυσλειτουργία. Αλλά και η στυτική δυσλειτουργία μπορεί ανεξάρτητα και από μόνη της, να προκαλέσει ή να επιδεινώσει την κατάθλιψη.

Οι Συμπεριφορικές τεχνικές σε συνδυασμό με Γνωστικές έχουν ως στόχο την βελτίωση στη σχέση μεταξύ των δύο συντρόφων που επηρεάζουν τη σεξουαλική επαφή μέσω μιας πιο λειτουργικής επικοινωνίας και την επίλυση των διαπροσωπικών προβλημάτων. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της ψυχοεκπαίδευσης και της αξιολόγησης των επιθυμιών και των σκέψεων πάνω στη σεξουαλική πράξη των δύο συντρόφων.
Πριν την έναρξη της Ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης είναι σημαντική η κλινική εξέταση και η λήψη ψυχιατρικού και ιατρικού ιστορικού αλλά και οι απαραίτητες εργαστηριακές εξετάσεις από Ουρολόγο-Ανδρολόγο προκειμένου να αποκλειστούν παθήσεις που χρειάζονται φαρμακευτική αγωγή ή αποκλειστική ιατρική παρακολούθηση.

Η σεξουαλική δραστηριότητα αποτελεί μια αμιγώς ψυχοσυναισθηματική λειτουργία. Η ψυχική ευεξία, η συναισθηματική κατάσταση, η αυτοεκτίμηση, η επικοινωνία αποτελούν κινητήριο δύναμη της όλης διαδικασίας. Ως εκ τούτου, η σεξουαλική δραστηριότητα επηρεάζεται από όλους εκείνους τους παράγοντες που θα μπορούσαν να διαταράξουν αυτή την ψυχική δυναμική και αλληλεπίδραση και να δημιουργήσουν μια κατάσταση άγχους, αμφισβήτησης, αρνητικής εικόνας, αυτοκαταστροφικών σκέψεων κοκ.