Το γόνατο είναι η μεγαλύτερη άρθρωση του ανθρώπινου σώματος. Σε αυτή την άρθρωση καταλήγουν τα δύο μακρύτερα οστά του σώματος ο μηρός και η κνήμη, τα οποία δρουν σαν ισχυροί μοχλοβραχίονες με αποτέλεσμα να καταπονείται κατά πολύ η άρθρωση. Αποτελείται από ένα πλήθος συνδέσμων με σημαντική λειτουργία ο καθένας μόνος του αλλά και στο σύνολο τους.
Σπουδαιότεροι είναι, ο έσω και έξω πλάγιος σύνδεσμος, ο επιγονατιδικός. οι χιαστοί σύνδεσμοι και ο ιγνυακός. Άλλα σπουδαία ανατομικά στοιχεία είναι η επιγονατίδα, οι μηριαίοι κόνδυλοι και οι μηνίσκοι (Εικ. I). Οι κινήσεις που κάνει το γόνατο είναι κάμψη -έκταση και επιτρέπει μικρού βαθμού στροφικές κινήσεις. Η τεράστια λειτουργική σημασία της άρθρωσης του γόνατος είναι προφανής σε όλους μας.
Στους αθλητές τόσο οι χρόνιες παθήσεις στο γόνατο, όσο και οι οξείες κακώσεις είναι πολύ συχνές και αποτελούν μια σημαντική αιτία που τους ταλαιπωρεί.
Από την μικρή ακόμη ηλικία (7-15 ετών) είναι πολύ συχνό φαινόμενο οι αθλητές να διαμαρτύρονται ότι πονά το γόνατο τους είτε μετά την προπόνηση είτε μετά από αρκετή ώρα ξεκούρασης.

Εικ. I Διαγράφονται οι χιαστοί (1,2), ο έσω μηνίσκος (3), ο έξω μηνίσκος (7), ο έσω πλάγιος (4), ο έξω πλάγιος (8), οι κόνδυλοι και η επιγονατίδα (γαλάζια). Εικόνα από το εγχειρίδιο ανατομικής τόμος I. εκδόσεις Λίτσας.

Το γεγονός αυτό είναι λογικό να προβληματίζει τους προπονητές, τους ίδιους τους αθλητές αλλά και τους γονείς τους μια που πολλές φορές αποτελεί και αιτία διακοπής ή και εγκατάλειψης της προπόνησης ή του αγώνα. Το υπερβολικό γονάτισμα, το παχνίδι σε σκληρά δάπεδα (πχ τσιμέντο), οι επανειλημμένα μικροτραυματισμοί στο γόνατο, σε συνδυασμό με το ότι η σκελετική ανάπτυξη στα παιδιά δεν συμβαδίζει με την μυϊκή ανάπτυξη και πολλές φορές ούτε με την χρονολογική ηλικία αποτελούν σημαντικές αιτίες και προϋποθέσεις πόνου στα γόνατα των μικρών αθλητών. Το αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η εμφάνιση διαταραχών αιμάτωσης σε σημεία που καταπονείται το γόνατο και η παρουσία συμπτωματολογίας κύρια πόνου διάφορου βαθμού, που εξαρτάται και από το μέγεθος της βλάβης. Οι κυριότερες από αυτές τις ειδικές παθήσεις είναι:
 

α. Η αποφυσίτιδα του κνημιαίου κυρτώματος

Παρουσιάζεται κυρίως σε παιδιά ηλικίας 9-14 ετών, ειδικά στα αγόρια. Οφείλεται στη συνεόμενη και πολλές φορές υπερβολική έλξη που ασκεί ο τετρακέφαλος στην κατάφυσή του μέσου του επιγονατιδικού τένοντα στο κνημιαίο κύρτωμα (είναι το σημείο που σχηματίζει μια οστική προεξοχή λίγο κάτω από το γόνατο). Ο αθλητής παραπονείται για πόνο στην περιοχή αυτή, πολλές φορές χωλαίνει κατά την βάδιση και αρκετά συχνά εγκαταλείπει την προπόνηση ή διακόπτει την αγωνιστική του προσπάθεια γιατί αδυνατεί να συνεχίσει (εικ. 2). Πίεση σε εκείνη την περιοχή επιδεινώνει τον πόνο. Η θεραπεία είναι περιορισμός της κίνησης, αποχή από τις προπονήσεις για 4-6 εβδομάδες περίπου, εφαρμογή ενός απλού υποεπιγονατιδικού επιδέσμου (Patella brace) που εφαρμόζεται ακριβώς κάτω από την επιγονατίδα και την ανασηκώνει ελαφρά κατά την βάδιση. Σε αρχόμενες καταστάσεις τα συμπτώματα υποχωρούν γρηγορότερα ενώ σε πολύ προχωρημένες καταστάσεις εφαρμόζεται μέχρι και γύψινος νάρθηκας (σπάνια) ή λειτουργικός νάρθηκας κλειδωμένος σε έκταση. Η πρόγνωση, ανεξάρτητα από το τι θεραπεία θα ακολουθηθεί είναι πάντα καλή με πλήρη αποκατάσταση που δίνει την δυνατότητα στον αθλητή να συνεχίσει την δραστηριότητα του. Αυτό όμως δεν αποκλείει το γεγονός της επανεμφάνισης των συμπτωμάτων είτε πάλι λόγω συνεχόμενων τραυματισμών είτε ατελούς θεραπείας.

β. Η οστεοχονδρίτιδα του κάτω πόλου της επιγονατίδος  (Εικ. 2)

Παρουσιάζεται και αυτή σε παιδιά ηλικίας 9-14 ετών ή και λίγο μεγαλύτερα. Ο μηχανισμός είναι περίπου ο ίδιος όπως και στην αποφυσίτιδα του κνημιαίου κυρτώματος, με προεξάρχουσα αιτία τους μικροτραυματισμούς στον κάτω πόλο της επιγονατίδος, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται τοπικά η αιμάτωση αυτού του οστικού μέρους γεγονός που οδηγεί στην σταδιακή νέκρωση του.
Ανάλογα με το μέγεθος της βλάβης είναι και η εμφάνιση του πόνου, με αδυναμία κάμψης ή έκτασης του γόνατος λόγω του έντονου πόνου, που επιδεινώνεται κυρίως στην διάρκεια του αγώνα η της προπόνησης. Το σημείο εμφάνισης του πόνου είναι ψηλότερα από το προηγούμενο, βρίσκεται στον κάτω πόλο της επιγονατίδος (εικ. 2) και πονάει κατά την πίεση του.
Η θεραπεία και εδώ είναι όπως και η προηγούμενη, με περιορισμό της αθλητικής δραστηριότητας για 4-6 εβδομάδες ανάλογα με το μέγεθος της βλάβης, βάδιση με το πόδι σε έκταση, εφαρμογή ελαστικού επιδέσμου και έναρξη των προπονήσεων κατόπιν εξαφάνισης των συμπωμάτων. Η πάθηση και εδώ υποχωρεί πλήρως μετά από επιτυχή αντιμετώπιση.

γ. Χονδροπάθεια της επιγονατίδος

Η επιγονατίδα (γνωστή σε όλους) είναι κατά πολλούς το προστατευτικό "καπάκι" του γόνατος, που ο κύριος ρόλος της είναι να λειτουργεί σαν υπομόχλιο για την επιτυχή κάμψη και έκταση του γόνατος. Πάνω από αυτήν περνά ο ισχυρός τένοντας του τετρακέφαλου μυός. Η επιγονατίδα εφάπτεται πάνω στους μηριαίους κονδύλους και κινείται μέσα σε ένα δικό της αυλάκι, την μηριαία τροχιλία. Οι επαναλαμβανόμενοι τραυματισμοί, ή και η ίδια συνεχής κίνηση της επιγονατίδας πάνω στους μηριαίους κονδύλους (εικ. I), ειδικά σε κινήσεις κάμψης-έκτασης του γόνατος είναι αιτία να αλλοιώνεται ο χόνδρος (η γυαλάδα, η γλοιότητα της έσω επιφάνειας) και από ομαλή επιφάνεια να γίνεται τραχιά και φυσικά να δημιουργεί έντονη συμπτωματολογία πόνου. Φυσικά σε καταστάσεις με χαλαρή επιγονατίδα, ή όταν βρίσκεται πιο ψηλά από την κανονική θέση της, σε βλαισά γόνατα (κυρίως σε γυναίκες που τα γόνατα τους είναι προς τα μέσα) ή και σε ανωμαλίες κατασκευής της, τότε οι προϋποθέσεις για εμφάνιση χονδροπάθειας είναι πολύ πιο μεγάλες. Ο πόνος, ο οποίος εμφανίζεται και στην προπόνηση αλλά και σε περίοδο ανάπαυσης, είναι το κύριο ενόχλημα. Αδυναμία στο ανεβοκατέβασμα σκάλας, πόνος στο γονάτισμα είναι δευτερεύουσες ενοχλήσεις.
Η θεραπεία μόνο με την ξεκούραση αρκετές φορές είναι αρκετή. Η χρήση του υποεπιγονατιδικού νάρθηκα είναι πολύ σημαντική στην ελάττωση του πόνου. Ωστόσο, σε προχωρημένες καταστάσεις ή σε περιόδους με εντατική προπόνηση, που η ξεκούραση είναι πολυτέλεια, μόνο αυτή δεν αρκεί. Σε οξεία φάση, συνίσταται η παγοθεραπεία, η λήψη αντιφλεγμονώδους αγωγής, η φυσικοθεραπεία (διαθερμίες, υπέρηχα), η ανάρροπη θέση του γόνατος (ελαφρά λυγισμένο πάνω σε μαξιλάρι) για όσο αυτό μπορεί να γίνει στις ώρες ανάπαυσης και η αποφυγή, όταν αυτό δεν είναι απαραίτητο, άσκοπων κινήσεων του γόνατος. Φάρμακο εκλογής σε περιόδους οξύ πόνου είναι η ασπιρίνη. Σε πολύ προχωρημένες καταστάσεις, ή σε ανωμαλίες κατασκευής, όπου η συντηρητική αντιμετώπιση δεν αρκεί, (εικ. 3) τότε αρθροσκοπικά γίνεται καθαρισμός (shaving) των αλλοιώσεων του χόνδρου, ή διορθωτικές επεμβάσεις, δίδοντας μια ανακούφιση, χωρίς φυσικά αυτό να προεξοφλεί ότι δεν θα ανασχηματιστεί.

εικ.3	εικ.4

Προληπτικά μέτρα

Είναι σχετικά δύσκολο να προλάβεις παρόμοιες καταστάσεις, γιατί φύση υπερκινητικά παιδιά που ασκούνται από την μικρή ηλικία, γεγονός που τα κάνει να δέχονται σημαντικές επιβαρύνσεις πριν ακόμη αναπτυχθεί ο σκελετός τους, είναι δύσκολο να τα περιορίσεις στην κίνηση τους. Επιπλέον, σε αυτά τα παιδιά ανάλογα με την φύση του αθλήματος, αναπτύσσεται γρηγορότερα το μυϊκό τους σύστημα και κάθε επαναλαμβανόμενη κίνηση που συνήθως είναι βίαιη έλξη σε οστικό μέρος του σώματος είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Ωστόσο, κάποιοι γενικοί κανόνες, αν εφαρμόζονται, είναι σημαντικοί στην πρόληψη τους και στο γεγονός ότι, αν τυχόν εμφανιστούν αυτά τα συμπτώματα, μπορούν να υποχωρήσουν γρηγορότερα. Οι γενικές οδηγίες και τα σημεία που πρέπει να επιμείνουν οι προπονητές αυτής της ηλικίας είναι:

• Να αποφεύγουν να αθλούνται σε σκληρό δάπεδο (άσφαλτο, τσιμέντο) όπως είναι οι αθλοπαιδιές με αναπηδήσεις στους σχολικούς κυρίως χώρους.
• Σε αρχόμενη συμπτωματολογία, βοηθά η εφαρμογή προστατευτικού υποεπιγονατιδικού επιδέσμου στην διάρκεια της προπόνησης ή του αγώνα (εικ. 4).
• Εφαρμογή των κανόνων της σωστής προθέρμανσης και αποθεραπείας, τόσο πριν την προπόνηση όσο και πριν από τον αγώνα, με ασκήσεις λειτουργικότητας των αρθρώσεων. Εφαρμογή κυρίως ισομετρικών ασκήσεων του τετρακέφαλου.

Πηγή: www.therapeutis.gr