Τα προβλήματα που μας απασχολούν για πολλά χρόνια αντιμετωπίζονται ή είναι στο χαρακτήρα μας και δεν αλλάζουν;

Είναι γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν χρόνια ψυχολογικά προβλήματα και πιστεύουν ότι αυτά είναι πλέον μόνιμα και μη αντιμετωπίσιμα. Είναι πολύ συνηθισμένο να λέμε «Είναι στον χαρακτήρα του...» ή «Γέρικο σκυλί, νέα κόλπα δε μαθαίνει!» όταν αναφερόμαστε σε ανθρώπους του περιβάλλοντός μας που παρουσιάζουν κάποιες προβληματικές συμπεριφορές ή ακόμα κι όταν αναφερόμαστε στον ίδιο μας τον εαυτό και προσπαθούμε να δικαιολογηθούμε για κάποια «κουσούρια» μας τα οποία δεν καταφέρνουμε να αλλάξουμε.

Όμως στην πραγματικότητα κάθε άνθρωπος μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής του και να αλλάξει τρόπο σκέψης και αντίληψης των πραγμάτων, ανεξαρτήτως της ηλικίας του ή της διάρκειας του ψυχολογικού προβλήματος.

Σίγουρα η όποια αλλαγή σε σκέψεις, πεποιθήσεις ή συμπεριφορές που έχουν παγιωθεί με το πέρασμα του χρόνου δεν είναι πάντα απλή υπόθεση. Χρειάζεται να αφιερώσουμε χρόνο ώστε να κατανοήσουμε πώς και γιατί τα αποκτήσαμε, ποιοι παράγοντες τα συντηρούν και με τρόπο μπορούν να τροποποιηθούν. Με άλλα λόγια, είναι σημαντική η διερεύνηση παρελθοντικών γεγονότων που συνετέλεσαν στην έναρξη του προβλήματός μας αλλά και των τωρινών συνθηκών που το διατηρούν. Επίσης, χρειάζεται να αναλύσουμε τις αντιλήψεις μας και να προβληματιστούμε σχετικά με την πραγματική θέση που κατέχει το συγκεκριμένο πρόβλημα στην ζωή μας.

Ας πάρουμε, χάριν παραδείγματος, την περίπτωση ενός ατόμου που είναι ιδιαίτερα νευρικό και συχνά επιβάλλεται με αυταρχικότητα στους άλλους. Για την επιτυχή τροποποίηση της συμπεριφοράς του θα χρειαστεί να κάνει αυτοπαρατήρηση (π.χ. κάτω από ποιες συνθήκες γίνεται αυταρχικός και γιατί; το κάνει με συγκεκριμένα άτομα ή γενικά; τι νιώθει πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την εκδήλωση της αυταρχικής συμπεριφοράς του;), να αναζητήσει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ξεκίνησε να φέρεται έτσι (π.χ. στο σχολείο όταν τα άλλα παιδιά τον κορόιδευαν για κάτι) και να αναλύσει ποια είναι τα οφέλη του από αυτή τη συμπεριφορά (π.χ. το ότι περνάει πάντα το δικό του). Στη συνέχεια θα εκπαιδευτεί σε νέες πιο λειτουργικές συμπεριφορές (π.χ. διεκδικητική συμπεριφορά) και θα προχωρήσει με μικρά βήματα σε αλλαγές στην καθημερινότητά του. Ταυτόχρονα, θα χρειαστεί να διερευνήσει γιατί είναι τόσο σημαντικό γι' αυτόν «να περνάει πάντα το δικό του» και τι σημαίνει γι' αυτόν όταν δεν το καταφέρνει (π.χ. νιώθει κατώτερος και άχρηστος).

Αυτό είναι ένα παράδειγμα που περιγράφει με αρκετά απλοϊκό τρόπο μια διαδικασία τροποποίησης δυσλειτουργικής συμπεριφοράς. Δίνει όμως μια γεύση για την πολυδιάστατη αντιμετώπιση που απαιτείται για να επιτευχθεί η αλλαγή. Τις περισσότερες φορές δεν αρκεί να πούμε στον εαυτό μας «Από αύριο θα σταματήσω να ...!» ή «Από αύριο θα γίνω άλλος άνθρωπος!». Το πρόβλημα που θέλουμε να αντιμετωπίσουμε δε δημιουργήθηκε σε μία μέρα, αλλά παγιώθηκε με το πέρασμα του χρόνου κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και συνδέθηκε με συγκεκριμένες πεποιθήσεις, αντιλήψεις, αξίες, εμπειρίες και προσδοκίες. Χρειάζεται να το δούμε σε βάθος και από όλες του τις πλευρές ώστε να το αντιμετωπίσουμε με επιτυχία.

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμος σύμμαχος στην προσπάθειά μας για την αλλαγή. Ο ψυχολόγος θα μας βοηθήσει μέσα από μια δομημένη και οργανωμένη διαδικασία να συλλέξουμε όλα τα στοιχεία που μας είναι απαραίτητα ώστε να κατανοήσουμε το πρόβλημά μας και να βρούμε τρόπους αντιμετώπισης. Επίσης, θα μας κατευθύνει προς τα μικρά, αλλά πολύ σημαντικά, βήματα προς την τροποποίηση του τρόπου σκέψης και της συμπεριφοράς μας και θα μας βοηθήσει να παραμείνουμε προσηλωμένοι στην προσπάθειά μας, ώστε να μην τα παρατήσουμε στην πρώτη δυσκολία. Φανταστείτε τον ψυχολόγο σαν έναν προπονητή που καθοδηγεί, ενθαρρύνει, στηρίζει και συμβουλεύει έναν αθλητή αγώνα δρόμου. Ο αθλητής είναι αυτός που θα τρέξει τελικά στον αγώνα, αλλά ο προπονητής είναι αυτός που τον βοηθάει να προετοιμαστεί σωστά και να κάνει την κατάλληλη προπόνηση! Και είναι ο προπονητής αυτός που τον παρακινεί και τον προτρέπει να μην χάνει το κίνητρό του όταν ο αθλητής κουράζεται ή απογοητεύεται. Επομένως, είναι σημαντικό να έχετε έναν καλό σύμμαχο στην προσπάθειά σας για την αλλαγή!