Η υπερκόπωση είναι παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από επίμονη εξάντληση, η οποία προέρχεται από υπερβολική εργασία, υπερβολική άσκηση ή ανεπαρκή ξεκούραση κατά την διάρκεια παρατεταμένων χρονικών περιόδων.

Υπό συνθήκες αυξημένων εργασιακών απαιτήσεων, βιολογικά αντανακλαστικά, που ρυθμίζουν την λειτουργία των σπλάγχνων οδηγούν σε αυξημένη λειτουργία ζωτικών οργάνων, η οποία κινδυνεύει να προκαλέσει πρόωρη γήρανση και εξάντλησή τους, όταν η ξεκούραση και η αναπλήρωση της ενεργειακής εφεδρείας των κυττάρων είναι ανεπαρκής. Η καταπόνηση προκαλεί αυξημένη έκκριση ορμονών του stress (π.χ. γλυκοκορτικοειδή κατεχολαμίνες), αύξηση της αρτηριακής πίεσης, αύξηση της καρδιακής παροχής και έκλυση ταχυκαρδίας. Ορισμένες μελέτες αναδεικνύουν αυξήσεις στην παραγωγή ελευθέρων ριζών. Οι διαταραχές στη σεροτονίνη και τα μειωμένα επίπεδα ενδορφινών που εμφανίζονται σε αρκετές περιπτώσεις, προάγουν περαιτέρω την βιολογική κόπωση.

Προοδευτικά η κόπωση μετατρέπεται σε υπερκόπωση και δεν αποκαθίσταται μετά από συνήθη μέτρα ξεκούρασης. Οι ασθενείς νοιώθουν γενικευμένη ατονία, η οποία παρεμποδίζει σημαντικές σωματικές δραστηριότητες της καθημερινότητας. Ορισμένες φορές το σύμπτωμα είναι τόσο έντονο, που ο ασθενής αδυνατεί να σηκωθεί από το κρεβάτι ή να ανταποκριθεί πλέον σε στοιχειώδη καθήκοντα της καθημερινότητας.

Ορισμένοι συνήθεις παράγοντες και καταστάσεις της καθημερινότητας καθιστούν το άτομο πιο επιρρεπές στην υπερκόπωση κατά την διάρκεια περιόδων με υψηλές εργασιακές απαιτήσεις.

Οι παράγοντες αυτοί και καταστάσεις της καθημερινότητας είναι:

• Η κύηση
• Η εμμηνόπαυση
• Η λοχεία
• Η κατάχρηση ουσιών (π.χ. αλκοόλ)
• Η ακατάλληλη δίαιτα
• Το stress
• Η αϋπνία
• Ορισμένα φάρμακα (π.χ. βενζοδιαζεπίνες)
• Οι ιώσεις

Ο κατάλογος των νοσημάτων που καθιστούν το άτομο επιρρεπές στην υπερκόπωση είναι μακρύς. Χαρακτηριστικά, νοσήματα που καθιστούν το άτομο επιρρεπές στην υπερκόπωση είναι:

• Η αναιμία
• Η υπόταση
• Οι ορμονικές διαταραχές
• Οι λοιμώξεις
• Τα καρδιακά νοσήματα
• Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια
• Ο καρκίνος
• Η νεφρική ανεπάρκεια
• Τα αυτοάνοσα
• Τα εγκεφαλικά νοσήματα
• Τα μεταβολικά προβλήματα
• Τα ψυχιατρικά νοσήματα

Η θεραπεία της υπερκόπωσης γίνεται με φάρμακα, ειδικά διατροφικά προγράμματα και συμπληρώματα. Η σωστή παθολογική εξέταση κατευθύνει την διάγνωση και την αποτελεσματική θεραπεία.