Γράφει: Κωνσταντίνος Στρατής, Γενικός Χειρουργός

Στην πολυκλινική Σαν Ματέο της Παβία, διενεργήθηκε προσφάτως και ανακοινώθηκε, καταστροφή όγκου του παγκρέατος με την χρήση και εφαρμογή ενός ειδικού «νυστεριού» ραδιοσυχνοτήτων. Πρόκειται για τη τεχνική του διαδερμικού καυτηριασμού όγκων διά ραδιοσυχνοτήτων. Συγκεκριμένα, υπό τοπική αναισθησία και υπό συνεχή υπερηχογραφική καθοδήγηση, έγινε προώθηση μέχρι το εσωτερικό του όγκου ενός διαδερμικού καθετήρα, διά μέσου του οποίου εισήχθη ειδικό ηλεκτρόδιο εκπομπής ραδιοσυχνοτήτων. Με τον τρόπο αυτό, η θερμότητα που αναπτύχθηκε στο εσωτερικό του όγκου, οδήγησε στη καταστροφή του.

Η συνήθης και καθιερωμένη προσέγγιση των όγκων του παγκρέατος περιλαμβάνει την χειρουργική εκτομή (αφαίρεση). Πρόκειται για μία διαδικασία χειρουργικά δυσχερή και επίπονη, με σοβαρή νοσηρότητα και επιπλοκές.

Η εφαρμογή των ραδιοσυχνοτήτων στην ογκολογική χειρουργική και την ογκολογία γενικότερα, φαίνεται να ανοίγει νέους ορίζοντες στην μεγάλη μάχη κατά της επαράτου νόσου.

Η θερμοκαυτηρίαση με ραδιοσυχνότητες για την καταστροφή όγκου μπορεί να γίνει είτε διαδερμικά, είτε διεγχειρητικά ως συμπλήρωμα μιάς κλασσικής χειρουργικής διαδικασίας.

Τα πλεονεκτήματα της διαδερμικής θερμοκαυτηρίασης είναι εντυπωσιακά, αφού είτε είναι δυνατό να παρακάμπτεται το χειρουργείο, είτε οι παρενέργειες των χημειοθεραπευτικών σχημάτων και των ακτινοβολιών. Φυσικά δεν μπορούν να ενταχθούν εδώ όλες οι περιπτώσεις. Όμως, ακόμη και στις περιπτώσεις όπου απαιτείται χειρουργική προσέγγιση, η διεγχειρητική εφαρμογή ραδιοσυχνοτήτων φαίνεται ότι έχει να προσφέρει πολλά.

Πάντως, η βάση της μεθόδου δεν είναι καινούργια. Κατά καιρούς έχουν χρησιμοποιηθεί διάφορες μέθοδοι που στόχευαν στην αύξηση της θερμοκρασίας μέσα σε όγκους, με σκοπό τη θερμοκαυτηρίαση και την καταστροφή τους. Έτσι, μέχρι τώρα έχει γίνει εφαρμογή Laser, ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων υψηλής εντάσεως, υπερήχων και εσχάτως ραδιοσυχνοτήτων.

Η εφαρμογή των ραδιοσυχνοτήτων ως θεραπευτικού όπλου κατά του καρκίνου, χρονολογείται κατά την τελευταία 15ετία. Το 1990 ο ο McGahan και οι συνεργάτες του, εφάρμοσαν τις ραδιοσυχνότητες για τη θεραπεία όγκων του ήπατος. Το 1993 ο Rossi και οι συνεργάτες του, ανακοίνωσαν την πρώτη εφαρμογή ραδιοσυχνοτήτων σε 13 ασθενείς με ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα. Η τελευταία δεκαετία, φαίνεται ότι ανήκει στις ραδιοσυχνότητες (Radiofrequency Thermal Ablation - RFA).

ΔΙΑΔΕΡΜΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Ακολουθούνται τα εξής βήματα:

• Ο ασθενής προσέρχεται νηστικός το πρωϊ στο Θεραπευτήριο.

• Γίνεται αιμοληψία για έλεγχο πηκτικότητας, της τιμής των σχετικών καρκινικών δεικτών, βιοχημικός έλεγχος βάσεως και καρδιολογική εκτίμηση.

• Ο ασθενής οδηγείται στον ειδικό χώρο επιτελέσεως της διαδικασίας.

• Η διαδερμική διαδικασία επιτελείται από Επεμβατικό Ακτινολόγο. Δεν απαιτείται η παρουσία χειρουργού (πλήν τυχόν σπανίων επιπλοκών).

• Η παρουσία Αναισθησιολόγου κατά την επεμβατική διαδικασία συνήθως δεν είναι απαραίτητη, όμως θα εκτιμηθεί με βάση την γενικότερη κατάσταση του ασθενούς και της διάθεσης συνεργασίας εκ μέρους του. Πάντως, υπάρχει η εναλλακτική δυνατότητα της χορηγήσεως ενός ισχυρού αναλγητικού φαρμάκου (π.χ. πεθιδίνης) 30΄- 45΄ πρό της ενάρξεως της διαδικασίας.

• Γίνεται σύνδεση με ειδική συσκευή καταγραφής (Monitor) του καρδιακού ρυθμού, του αριθμού των σφυγμών ανά λεπτό, της αρτηριακής πιέσεως και του κορεσμού αιμοσφαιρίνης του αίματος (saturation).

• Όμως σε κάθε περίπτωση, εφαρμόζεται τοπική αναισθησία (συνήθως με διάλυμα Ξυλοκαϊνης 2%).

• Ενεργοποίηση του ηλεκτρονικού εξοπλισμού, τοποθέτηση της ειδικής πλάκας γειώσεως στον ασθενή.

• Ο εντοπισμός του όγκου γίνεται είτε με χρήση υπερήχων (υπερηχοτομογράφος), είτε Αξονικού Τομογράφου. Ενίοτε με χρήση Μαγνητικού Τομογράφου. Το ποιό απεικονιστικό μέσον από αυτά θα επιλεγεί, θα εξαρτηθεί από το είδος και την θέση του όγκου.

• Όποιο τελικώς επιλεγεί, θα αποτελέσει την υποβοήθηση για την ασφαλή και ακριβή προώθηση ειδικού διαδερμικού καθετήρα προς τον όγκο (κατευθυνόμενη διαδικασία). Όταν αυτό επιτευχθεί, έχει εξασφαλισθεί η οδός προωθήσως ενός ειδικού ηλεκτροδίου μέσα στον όγκο.

( Ελήφθη από το Radiolology Info)

• Το ηλεκτρόδιο συνδέεται με τη γεννήτρια ραδιοσυχνοτήτων. Η συσκευή διαβιβάζει στο ηλεκτρόδιο εναλλασσόμενο ηλεκτρικό ρεύμα, στη ζώνη των ραδιοσυχνοτήτων. Το ηλεκτρόδιο εκπέμπει ραδιοκύματα εντός της μάζης του όγκου.

(Ελήφθη από το Radiolology Info)

Η θερμοκρασία εντός του όγκου ανέρχεται περί τους 50ο C, με αποτέλεσμα την καταστροφή του.

• Κατά την διάρκεια της διαδικασίας, ανιχνεύεται και καταγράφεται η θερμοκρασία που αναπτύσσεται εντός του όγκου.

• Η θερμοκαυτηρίαση διαρκεί περί τα 12 -15 λεπτά της ώρας. Ποικίλλει αναλόγως του είδους και της υφής του όγκου.

• Ο σχεδιασμός της μεθόδου συνίσταται στο να διαχέεται η θερμότητα μόνο γύρω από το ηλεκτρόδιο, εντός του όγκου, ούτως ώστε οι παρακείμενοι φυσιολογικοί ιστοί να παραμένουν ανέπαφοι.

• Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας η περιοχή ελέγχεται με Spiral CT (Ελικοειδή Αξονική Τομογραφία) υπό συνδυασμένη ενδοφλέβιο έγχυση σκιαγραφικού μέσου, προκειμένου να διαπιστωθεί και να καταγραφεί η μεταβολή του όγκου.

ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ ΟΓΚΟΥΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΣΘΕΙ Η ΜΕΘΟΔΟΣ

Όγκοι του ήπατος (Πρωτοπαθείς ή Μεταστατικοί)

Αν και η κλασσική χειρουργική εκτομή, είναι η ιδανική μέθοδος αντιμετωπίσεως των ηπατικών όγκων, εν τούτοις δεν είναι πάντα εφικτή. Τούτο οφείλεται είτε σε τεχνικές δυσχέρειες λόγω της θέσεως του όγκου (κατάληψη ευαίσθητων δομών - π.χ. μεγάλα αγγεία), είτε λόγω των πολλαπλών εντοπίσεων (περισσότεροι του ενός όγκοι σε διάφορες περιοχές του ήπατος). Στις περιπτώσεις αυτές, η χρήση των ραδιοσυχνοτήτων βοηθά εξαιρετικά.

Όγκοι των Πνευμόνων (Πρωτοπαθείς ή Μεταστατικοί)

Η συμβολή και η θέση της χειρουργικής εκτομής όγκου του πνεύμονα είναι καθιερωμένη. Παρά ταύτα, η διαδικασία αυτή παρουσιάζει μερικές δυσχέρειες και μειονεκτήματα. Κατ΄ αρχήν, πρόκειται για βαρεία χειρουργική επέμβαση με σοβαρή νοσηρότητα. Πέραν τούτου, το γεγονός ότι οι συγκεκριμένοι όγκοι αναπτύσσονται αρκετά συχνά σε πνεύμονες με ελλειμματική λειτουργικότητα (π.χ. πνεύμονες καπνιστών), έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση της αναπνευστικής ικανότητας κατά την άμεση μετεγχειρητική φάση, με όλες τις αντίστοιχες επιπτώσεις. Τέλος, όπως και στην περίπτωση των όγκων του ήπατος, οι πολλαπλές εντοπίσεις (περισσότεροι του ενός όγκοι σε διάφορες περιοχές των πνευμόνων), τονίζουν την αναγκαιότητα εφαρμογής ραδιοσυχνοτήτων.

Άλλοι Όγκοι

Άλλες κατηγορίες όγκων όπου μπορεί να εφαρμοσθεί η μέθοδος (μετά την αξιολόγηση της περιπτώσεως), είναι όγκοι Νεφρών, Επινεφριδίων, Προστάτου, Οστών, Παγκρέατος, Μαστού, Θυρεοειδούς.

Σημειωτέον, ότι η μέθοδος είναι εγκεκριμένη από τον FDA (US Food and Drug Administration) και τον ΕΟΦ (Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων) για την αντιμετώπιση ηπατικών όγκων. Υπάρχουν βεβαίως και οι σημαντικές μέχρι τώρα καταγραφές, από την εφαρμογή της μεθόδου επί των λοιπών όγκων.

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ

Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, ο ασθενής παραμένει μερικές ώρες στο Θεραπευτήριο, έως ότου αισθανθεί απολύτως καλά. Συνήθως μετά διάστημα 2-3 ημερών, μπορεί να αναλάβει τις συνηθισμένες του δραστηριότητες. Σχετικά σπάνια μετά την διαδικασία, εμφανίζονται επιπλοκές. Ενίοτε ο ασθενής είναι δυνατό να αισθανθεί έναν ελαφρύ πόνο στην περιοχή καταστροφής του όγκου, ή στον ώμο, που εύκολα τιθασεύεται με κάποιο αναλγητικό. Ομοίως ελέγχεται εύκολα φαρμακευτικά, πιθανώς εμφανιζόμενο αίσθημα ναυτίας ή ζάλης. Τυχόν αιμάτωμα ή αιμορραγία που θα μπορούσε να προκληθεί, είναι συνήθως μικρής έκτασης και απορροφάται αφ΄ εαυτού. Δύσκολα να αναπτυχθεί ένα μεγαλύτερο αιμάτωμα, που θα απαιτήσει χειρουργική παροχέτευση. Σε μερικούς ασθενείς εμφανίζεται το λεγόμενο «σύνδρομο μετά την καυτηρίαση», με συμπτωματολογία γρίπης, το οποίο εμφανίζεται 3-5 ημέρες μετά την διαδικασία και διαρκεί συνήθως γύρω στις 5 ημέρες. Αντιφλεγμονώδης και αναλγητική αγωγή, ανακουφίζει από τα ούτως ή άλλως επιπόλαια ενοχλήματα. Πάντως, οι ουσιαστικότερες επιπλοκές κυρίως σχετίζονται με την θέση του όγκου και την πιθανότητα προκλήσεως θερμικής βλάβης ευαίσθητων γειτονικών οργάνων. Τέτοια ευαίσθητα όργανα είναι η χοληδόχος κύστη, ο χοληδόχος πόρος (και τα λοιπά χοληφόρα), το διάφραγμα, οι εντερικές έλικες και η ουροδόχος κύστη. Χολοκυστίτιδα (που εκδηλώνεται μερικές εβδομάδες αργότερα), θερμική στένωση χοληδόχου πόρου, θερμική εντερική βλάβη, εμφανίζονται σχετικώς σπάνια, σε ποσοστό κάτω του 3-5%. Όμως εάν συμβούν, είναι δυνατό να απαιτηθεί χειρουργική παρέμβαση. Τέλος σε ποσοστό λιγότερο του 1%, μπορεί να εμφανισθεί 3-4 εβδομάδες αργότερα, απόστημα στην θέση του καυτηριασθέντος όγκου και να απαιτηθεί χειρουργική παροχέτευση.

Κωνσταντίνος Στρατής
Γεν. Χειρουργού