Οι διαγνωστικές δυνατότητες που προσφέρει η οφθαλμολογία βοηθούν να προλαμβάνονται πάρα πολλά προβλήματα προτού να έχουν καταστροφικές συνέπειες. Ορισμένες παθήσεις των ματιών μάλιστα, μπορεί να υφίστανται αλλά να μην προκαλούν αντιληπτά συμπτώματα. Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και την απόκτηση σημαντικής τεχνογνωσίας, είναι πλέον εύκολη η αντιμετώπιση σοβαρών προβλημάτων. Το ερώτημα πάντως παραμένει: Κάθε πότε στον οφθαλμίατρο;

Η οφθαλμολογία έχει κάνει εντυπωσιακές προόδους όσον αφορά τόσο την τεχνογνωσία όσο και τη διαθέσιμη τεχνολογία, για θεραπευτικούς και διαγνωστικούς σκοπούς. Οι διαγνωστικές δυνατότητες που προσφέρει η οφθαλμολογία σήμερα είναι ο πιο σημαντικός πυλώνας προσφοράς υγείας στον γενικό πληθυσμό. Παρατηρούμε ότι προλαμβάνονται πάρα πολλά προβλήματα, προτού να έχουν καταστροφικές συνέπειες. Ορισμένες παθήσεις των ματιών μπορεί να υφίστανται αλλά να μην προκαλούν αντιληπτά συμπτώματα, παρά μόνο όταν αυτά έχουν προχωρήσει και πλέον η θεραπεία είναι λιγότερο αποτελεσματική.

Είναι χαρακτηριστικά τα εξής, για τις ανάλογες ηλικίες:

-  Τα νεογνά  πρέπει να εξετάζονται από ειδικό παιδοφθαλμίατρο. Η εξέταση αυτή γίνεται κυρίως για να αποχαρακτηριστούν κάποια σπάνια μεν, αλλά σημαντικά προβλήματα που μπορεί να παρουσιαστούν στα μάτια, όπως συγγενής καταρράκτης, συγγενές γλαύκωμα, μικρόφθαλμος κ.λπ. Στη συνέχεια, και μέχρι τα πέντε χρόνια της ηλικίας, θεωρούμε ότι είναι σημαντικό να γίνεται μια καλή εξέταση είτε από εξειδικευμένο παιδίατρο είτε από παιδοφθαλμίατρο, έτσι ώστε να υπάρχει καθαρή αντίληψη όσον αφορά το πόσο βλέπει το κάθε μάτι χωριστά. Σ' αυτή την ηλικία μπορεί να διαγνωστεί και να αντιμετωπιστεί αυτό που ονομάζουμε κοινά «τεμπέλικο μάτι», και που φέρει τον όρο αμβλυωπία. Στις περιπτώσεις που η αμβλυωπία δεν προκαλεί σημαντικό στραβισμό μπορεί να περάσει απαρατήρητη και από τους γονείς και από τον παιδίατρο.

Σίγουρα, ο στραβισμός είναι άλλο ένα θέμα που χρήζει συχνής παρακολούθησης από τον παιδίατρο ή από τον παιδοφθαλμίατρο. Αυτό φυσικά γίνεται εύκολα αντιληπτό από τους γονείς και αν υπάρξει στραβισμός, συνήθως είναι και ο κύριος λόγος που επισκέπτονται οι γονείς και το παιδί τον οφθαλμίατρο.

Τα νεογνά εξετάζονται κυρίως για να αποχαρακτηριστούν κάποια σπάνια αλλά σημαντικά προβλήματα που μπορεί να παρουσιαστούν στα μάτια.

- Στη  σχολική ηλικία  μας ενδιαφέρει η ποιότητα της όρασης που έχει το παιδί χωρίς γυαλιά, αν δηλαδή είναι εφικτό να έχει μια καλή λειτουργία στο νηπιαγωγείο, στον παιδικό σταθμό ή στην τάξη χωρίς να χρειάζεται γυαλιά. Αυτό μπορεί να διαπιστωθεί με μια απλή εξέταση που γίνεται από τον παιδοφθαλμίατρο.
Κατόπιν, στα χρόνια του Γυμνασίου και του Λυκείου, οι εξετάσεις γίνονται περισσότερο κατά βούληση και, όπως είναι λογικό, πιο συχνά σε άτομα που χρειάζονται γυαλιά, αργότερα (φακούς επαφής και συνεπώς χρειάζονται τις κατάλληλες τεχνικές μετρήσεις.

- Στον  ενήλικο  ισχύει το ίδιο. Άτομα που χρειάζονται γυαλιά ή (φακούς επαφής έχουν συχνότερες επισκέψεις στον οφθαλμίατρο από ο,τι τα υγιή άτομα. Από τα 18 έτη έχουν τη δυνατότητα να απαλλαγούν από γυαλιά και (φακούς επαφής με τη σύγχρονη επέμβαση με laser.
Κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει να γίνεται έλεγχος τουλάχιστον κάθε ένα με δύο χρόνια ακόμα και σε άτομα που δεν έχουν συμπτώματα και έχουν καλή ποιότητα όρασης χωρίς διόρθωση.
Στις δεκαετίες των είκοσι και των τριάντα χρόνων, πρέπει επίσης να χαρακτηριστεί συγκεκριμένα από τον οφθαλμίατρο η εικόνα του οπτικού νεύρου, κάτι που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο μέλλον, δηλαδή στις δεκαετίες των πενήντα, εξήντα και εβδομήντα ως βάση αναφοράς για κάποια τυχόν αλλαγή, η οποία θα σημαίνει γλαύκωμα. Αν και το γλαύκωμα είναι μια πολύ σπάνια πάθηση, η ύπαρξη φερέγγυας και εμπεριστατωμένης εξέτασης από οφθαλμίατρο στο παρελθόν μπορεί να παίξει τον καθοριστικό ρόλο έτσι ώστε να γίνει πιο ακριβής διάγνωση. Παραδοσιακά, για τη διάγνωση του γλαυκώματος μετρούμε την πίεση του ματιού σε μια πλήρη εξέταση. Η πίεση μόνη της δεν αρκεί.

- Οι  ασυμπτωματικοί ενήλικοι  μεταξύ 40 και 65 πρέπει να εξετάζονται κάθε 2 χρόνια, για να ελεγχθεί ειδικά η πρεσβυωπία. Σε αυτές τις ηλικίες όπου, βέβαια, όπως και όλες οι υπόλοιπες παθήσεις γίνονται πιο συχνές και η πρόληψη απαραίτητη, πρέπει να επισημάνουμε ότι ο σακχαρώδης διαβήτης προϋποθέτει τουλάχιστον ετήσιες εξετάσεις από οφθαλμίατρο για πολύ προσεκτική βυθοσκόπηση, καθώς θα πρέπει να εξετάζεται η πιθανότητα της εξέλιξης της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας.
Αν διαγνωστεί κάτι τέτοιο πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα με laser, έτσι ώστε να διατηρηθεί όσο το δυνατόν καλύτερη η όραση.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί για τον γενικό πληθυσμό τον κυριότερο λόγο μείωσης της όρασης, αν κοιτάξουμε όλες τις ηλικίες μαζί.

-  Καθώς περνάμε τα 60 , σίγουρα οι μετρήσεις μας αρχίζουν και γίνονται πιο προσεκτικές, όσον αφορά την εξέλιξη του καταρράκτη, που πρέπει να αναφέρουμε ότι αρχίζει σαν φαινόμενο περίπου στην ηλικία 40 με 50. Εξελίσσεται στη συνέχεια με πολύ διαφορετικό ρυθμό. Όταν ο καταρράκτης φτάσει να είναι σε επίπεδο που ενοχλεί τις καλές λειτουργίες του συγκεκριμένου ατόμου, η εναλλακτική λύση είναι η επέμβαση καταρράκτη.

- Το πιο  σημαντικό θέμα  παρακολούθησης, βέβαια, στον οφθαλμίατρο στην τρίτη ηλικία, δεν είναι μόνο ο καταρράκτης αλλά η πιθανότητα εμφάνισης ή και εξέλιξης της εκφύλισης της ωχρής κηλίδας. Για άτομα πάνω των 65 ετών, ο πιο σημαντικός λόγος μόνιμης απώλειας της όρασης είναι η εκφύλιση της ωχρής κηλίδας. Εδώ και μια τριετία υπάρχει αντιμετώπιση ακόμα και για τον πιο επικίνδυνο τύπο εκφύλισης της ωχρής κηλίδας, άρα και εδώ η πρώιμη διάγνωση και η στενή παρακολούθηση σε άτομα που έχουν εκφύλιση της ωχρής κηλίδας από τον οφθαλμίατρο παίζει καθοριστικό ρόλο για την καλύτερη δυνατή ποιότητα όρασης και ποιότητα ζωής μετέπειτα.

Η Ελλάδα πρωτοστατεί και στη διάγνωση αλλά και στη θεραπεία αυτών των προβλημάτων. Συμβουλευτείτε λοιπόν τον οφθαλμίατρό σας σε τακτά χρονικά διαστήματα για την πρόληψη και διασφάλιση της καλής και υγιούς όρασης.