Η σκλήρυνση κατά πλάκας (πολλαπλή σκλήρυνση πλέον MS) είναι μια προχωρημένη νευρολογική διαταραχή στην οποία δημιουργoύνται εστίες (πλάκες) απομυελίνωσης στα κύτταρα του κεντρικού νευρικού συστήματος. Σε αντίθεση με τις περισσότερες νευρολογικές παθήσεις (πχ. εγκεφαλικά επεισόδια, κακώσεις νωτιαίου μυελού κ.α) δεν έχουμε μια δεδομένη σταθερή "βλάβη". Κάθε ασθενής είναι διαφορετικός, ενώ ακόμη και στον ίδιο ασθενή ενδέχεται να αλλάξει πολύ η κλινική εικόνα αφού μιλάμε για μια εξελισσόμενη πάθηση.

Πριν από τη δεκαετία του 1970, θεωρήθηκε ότι κάθε είδους σωματική κίνηση και άσκηση μπορεί να προκαλέσει κόπωση και νέα προβλήματα στον ασθενή και ως εκ τούτου πρέπει να αποφεύγεται. Ωστόσο, φάνηκε σταδιακά, ότι οι σωματικές ασκήσεις μπορεί να είναι χρήσιμες για τους ασθενείς, μειώνοντας την κόπωση, βοηθώντας την αύξηση της δύναμης, της επιμονής τους και την ποιότητα ζωής. Η άσκηση που χρησιμοποιήθηκε σε αυτές τις μελέτες ήταν ένα μεγάλο φάσμα ασκήσεων, όπως ενίσχυση των ασκήσεων με άρση βαρών, επίμονη και αεροβική άσκηση σε ποδήλατο και διάδρομο καθώς και ασκήσεις ισορροπίας και διατάσεις.

Ο στόχος της αποκατάστασης είναι η διατήρηση και η βελτίωση της λειτουργίας. Από τη στιγμή της διάγνωσης και μετά, οι ειδικοί για την αποκατάσταση της σκλήρυνσης κατά πλάκας παρέχουν εκπαίδευση και θεραπεία που έχουν σχεδιαστεί για να προάγουν την καλή υγεία και τη γενική ρύθμιση, να μειώσουν την κόπωση και να σας βοηθήσουν να αισθανθείτε και να λειτουργήσετε στο καλύτερό σας - στο σπίτι και στην εργασία. Εάν τα συμπτώματα αρχίσουν να παρεμβαίνουν στις καθημερινές δραστηριότητες, μια ομάδα αποκατάστασης κατά της σκλήρυνσης κατά πλάκας μπορεί να αντιμετωπίσει προβλήματα με την κινητικότητα, το ντύσιμο και την προσωπική φροντίδα, την απόδοση ρόλων στο σπίτι και την εργασία και τη γενική φυσική κατάσταση.

Η φυσικοθεραπεία είναι ένα σημαντικό μέρος της παροχής υγειονομικής περίθαλψης σε άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας. Δεδομένου ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων διαγιγνώσκεται μεταξύ των ηλικιών 20 και 50, οι προκλήσεις της σκλήρυνσης κατά πλάκας επηρεάζουν εκείνους που βρίσκονται στο αποκορύφωμα της καριέρας τους και της τεκνοποίησης. Παρόλο που η σκλήρυνση κατά πλάκας μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά, είναι πολύ λιγότερο συχνή αυτή η ηλικιακή ομάδα.

Η σκλήρυνση κατά πλάκας μπορεί να προκαλέσει σημαντική εξασθένηση, προβλήματα ισορροπίας και συντονισμού, μυϊκή δυσκαμψία και αδυναμία, γνωστικά προβλήματα, μειωμένη ομιλία ή όραση, ακραία κόπωση ή ακόμη και παράλυση. Η πρόγνωση ποικίλλει, αλλά η ασθένεια μπορεί να προκαλέσει απώλεια κινητικότητας και ανεξαρτησίας. Το ενδιαφέρον για την αποκατάσταση της σκλήρυνσης κατά πλάκας έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια καθώς η έρευνα έχει δείξει ότι μπορεί να οδηγήσει σε ουσιαστικές βελτιώσεις στην ποιότητα ζωής των ασθενών. Η φυσικοθεραπεία για την πολλαπλή σκλήρυνση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας λόγω της συχνά προοδευτικής και ασταθούς φύσης της νόσου. Οι ασθενείς περνούν από περιόδους ύφεσης και εκρήξεων και τα συμπτώματα αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου. Οι τεχνικές και οι μέθοδοι φυσικοθεραπείας πολλαπλής σκλήρυνσης πρέπει να προσαρμοστούν ανάλογα με τον ασθενή.

Σύμφωνα με ανασκοπήσεις και αναλύσεις επιστημονικών ερευνών προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα: 

Σημαντικές βελτιώσεις μετά την προπόνηση με άσκήσεις αντίστασης, οι ασκήσεις καθώς και η αντίσταση προσαρμόζονται σε κάθε ασθενή.

Αναφέρονται σημαντικές βελτιώσεις μετά από προσαρμοσμένη, στον κάθε ασθενή, προπόνηση με ασκήσεις.

• Η άσκηση μπορεί να θεωρηθεί ως θεραπευτική προσέγγιση σε σοβαρή ΣΚΠ.

Είναι σημαντικό να ακολουθείται ένα πρόγραμμα διατάσεων ή/και διατατικών κινήσεων

Πέρα από τις ασκήσεις για τα άκρα (πόδια ή χέρια) δεν πρέπει να ξεχνάμε τις ασκήσεις συντονισμού μεταξύ κορμού και κάτω άκρου ή κορμού και κάτω άκρων

Οι ασκήσεις ισορροπίας, συντονισμού και ρυθμού των κινήσεων πρέπει να είναι βασικό κομμάτι της φυσικοθεραπείας

Oι ασκήσεις  ισορροπίας φαίνεται να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τη μείωση του ρυθμού πτώσης και τη βελτίωση των δεξιοτήτων ισορροπίας σε άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας. Οι ασκήσεις σε διαφορετικά αισθητήρια περιβάλλοντα (πχ μέσα στο νερό, σε ασταθείς επιφάνειες, με κλειστά μάτια κλπ) ενδέχεται να έχουν αντίκτυπο στη βελτίωση της δυναμικής ισορροπίας.

Mία συνεδρία φυσικοθεραπείας συνδέεται με βελτιωμένη κινητικότητα, αίσθημα ευεξίας και βελτιωμένη διάθεση σε ασθενείς με χρόνια σκλήρυνση κατά πλάκας σε σύγκριση με καμία θεραπεία, αλλά το όφελος μπορεί να διαρκέσει μόνο μερικές εβδομάδες.

Η άσκηση έχει σημαντική επίδραση στη βελτίωση των συμπτωμάτων της σκλήρυνσης κατά πλάκας και η διακοπή της άσκησης μπορεί να προκαλέσει υποτροπή συμπτωμάτων. Επομένως, η συνεχής και όχι σύντομη περίοδος άσκησης έχουν σημαντική διαφορά στα συμπτώματα και στην βελτίωση σε ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση.

Μελέτες δείχνουν επίσης ότι τόσο η μέθοδος  Halliwick (μέθοδος ασκήσεων μέσα σε πισίνα με έμφαση στην ισορροπία και τον συντονισμό) όσο και οι πλειομετρικές ασκήσεις μέσα στο νερό είναι αποτελεσματικά για την βελτίωση της ισορροπίας, της επιδεξιότητας των χεριών και για τον βελτιωμένο έλεγχο του κορμού.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η τακτική εξειδικευμένη αξιολόγηση και παρακολούθηση για την αξιολόγηση των αναγκών των ασθενών με όλους τους τύπους σκλήρυνσης κατά πλάκας για κατάλληλες παρεμβάσεις αποκατάστασης μπορεί να είναι επωφελείς, αν και η βεβαιότητα των αποδεικτικών στοιχείων ποικίλλει μεταξύ των διαφορετικών τύπων παρεμβάσεων.

Δομημένα, διεπιστημονικά προγράμματα αποκατάστασης και φυσικοθεραπείας (άσκηση ή σωματικές δραστηριότητες)μπορούν να βελτιώσουν τα λειτουργικά αποτελέσματα (κινητικότητα, μυϊκή δύναμη, αερόβια ικανότητα) και την ποιότητα ζωής.

Διάφορα ερωτηματολόγια και τεστ όπως Berg Balance Scale, Dynamic Gait Index and fall frequency χρησιμοποιούνται για να αξιολογηθεί η ικανότητα ισορροπίας, η βάδιση και ο συντονισμός των κινήσεων.

Επομένως συνοψίζωντας μπορούμ να πούμε ότι μια ολοκληρωμένη προσέγγιση θα πρέπει περιλαμβάνει στρατηγικές αυτοδιαχείρισης, CBT= cognitive behavioural therapy = θεραπεία με ενθάρρυνση για αλλαγές στη συμπεριφορά, τις συνήθειες τον τρόπο ζωής όπου είναι απαραίτητο, ασκήσεις με αντιστάσεις και διατάσεις, ασκήσεις ισορροπίας και συντονισμού μέσα από ένα εξατομικευμένο πλάνο το οποίο δημιουργείται για κάθε ασθενή ξεχωριστά!

Αρθρογραφία

1. Effect of Combination Exercise Therapy on Walking Distance, Postural Balance, Fatigue and Quality of Life in Multiple Sclerosis Patients: A Clinical Trial Study Bahram Sangelaji 1 ; Seyed Massood Nabavi 2 ; Fatemeh Estebsari 3,4; Mohammad Reza Banshi 5 ; Hamideh Rashidian 6 ; Ensiyeh Jamshidi 4 ; Maryam Dastoorpour 5,* Ιran Red Crescent Med J. 2014 June; 16(6): e17173.

2. Controlled randomised crossover trial of the eVects of physiotherapy on mobility in chronic multiple sclerosis C M Wiles, R G Newcombe, K J Fuller, S Shaw, J Furnival-Doran, T P Pickersgill, A Morgan. Jοurnal of Neurology Neurosurgery  and Psychiatry 2001;70:174–179

3. Effects of aquatic exercises on postural control and hand function in Multiple Sclerosis: Halliwick versus Aquatic Plyometric Exercises: a randomised trial Baris Gurpinar1, Bilge Kara1, Egemen Idiman2.Journal of Musculoskeletal and Neuronal Interactions 2020; 20(2):249-255

4. Getting the Balance Right: A randomised controlled trial of physiotherapy and Exercise Interventions for ambulatory people with multiple sclerosis Susan Coote*1, Maria Garrett1, Neasa Hogan1, Aidan Larkin2 and Jean Saunders3. 6 July 2009 BioMed Central Neurology 2009

5. Cattaneo D, Jonsdottir J, Zocchi M, Regola A. Effects of balance exercises on people with multiple sclerosis: a pilot study. Clinical Rehabilitation 2007; 21: 771–781

6. Personalised inpatient multidisciplinary rehabilitation elicits clinically relevant improvements in physical function in patients with multiple sclerosis – The Danish MS Hospitals Rehabilitation Study Lars G Hvid , Tobias Gaemelke, Ulrik Dalgas , Mette K Slipsager, Peter V. Rasmussen ,Thor Petersen, Michael N?rgaard , Anders G Skjerbaek and Finn Boesen ,. Multiple Sclerosis Journal Experimental, Translational and Clinical January–March 2021, 1–11

7. Review article (META-ANALYSIS) Effects of Exercise Training on Fitness, Mobility, Fatigue, and Health-Related 8. Quality of Life Among Adults With Multiple Sclerosis: A Systematic Review to Inform Guideline Development Amy E. Latimer-Cheung, PhD,a Lara A. Pilutti, PhD,b,c Audrey L. Hicks, PhD,b Kathleen A. Martin Ginis, PhD,b Alyssa M. Fenuta, HBSc,b K. Ann MacKibbon, PhD,b Robert W. Motl, PhDc. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 2013;94:1800-28

8. The effect of exercise training in adults with multiple sclerosis with severe mobility disability: A systematic review and future research directions. Review article, MS Ard Journal P31-39, August 01, 2017. Thomas Edwards , Lara A. Pilutti

9. Cochrane Library Cochrane Database of Systematic Reviews Interventions for preventing falls in people with multiple sclerosis (Review) Hayes S, Galvin R, Kennedy C, Finlayson M, McGuigan C, Walsh CD, Coote S 2019

10. Ηigh-intensity interval training and energy management education, compared with moderate continuous training and progressive muscle relaxation, for improving health-related quality of life in persons with multiple sclerosis: study protocol of a randomized controlled superiority trial with six months’ follow-up Nadine Patt1* , Jan Kool1 , Ruth Hersche2 , Max Oberste3 , David Walzik4 , Niklas Joisten4 , Daniel Caminada5 , Francesca Ferrara5 , Roman Gonzenbach1 , Claudio Renato Nigg6 , Christian Philipp Kamm7,8, Philipp Zimmer4 and Jens Bansi. BMC Neurology (2021) 21:65

11. Εffects of physiotherapy interventions on balance in multiple sclerosis: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials Jaana Paltamaa, PhD, PT1,2,3, Tuulikki Sj?gren, PhD, PT3 , Sinikka H. Peurala, PhD, PT3,4 and Ari Heinonen, PhD, PT3 Journal of rehabilitation Medicicne 2012; 44: 811–823

12. Cochrane Library Cochrane Database of Systematic Reviews 2013. Non pharmacological interventions for spasticity in multiple sclerosis (Review) Amatya B, Khan F, La Mantia L, Demetrios M, Wade D

13. Cochrane Database of Systematic Reviews Rehabilitation for people with multiple sclerosis: an overview of Cochrane Reviews 2019 (Review) Amatya B, Khan F, Galea M

14. A randomised controlled trial of an exercise plus behaviour change intervention in people with multiple sclerosis: the step it up study protocol Susan Coote1*, Stephen Gallagher2 , Rachel Msetfi2 , Aidan Larkin3 , John Newell4 , Robert W Motl5 and Sara Hayes. Coote et al. BMC Neurology (2014) 14:241