Ενα στα πέντε ζευγάρια αντιμετωπίζει πρόβλημα υπογονιμότητας. Τριακόσιες χιλιάδες ζευγάρια στην Ελλάδα και 80 εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο υπολογίζεται ότι αντιμετωπίζουν πρόβλημα όσον αφορά την απόκτηση ενός μωρού.«Αν και στην Ελλάδα έχουμε μόνο στοιχεία από νοσοκομεία και Κέντρα γονιμότητας και όχι από μελέτες πληθυσμού, φαίνεται ότι το ποσοστό αυτό συμφωνεί με άλλες χώρες, όπως π.χ. στη Βρετανία και στις σκανδιναβικές χώρες, όπου έχουν γίνει μελέτες σε κλειστούς πληθυσμούς», επισημαίνει ο κ. Μεσσήνης.

Τα ποσοστά ατεκνίας φαίνεται ότι παραμένουν διά μέσου των αιώνων περίπου σταθερά. Μελέτες στον Καναδά αναφέρουν στοιχεία του 1896 με ποσοστό 16,6%, που γίνεται 21,5% το 1981. Το αντίστοιχο ποσοστό βρέθηκε το 1965 στις ΗΠΑ 13% και το 1988 στη Σουηδία 14%.

«Αυτό που έχει αλλάξει σήμερα είναι ότι η απόφαση για τεκνοποίηση αναβάλλεται για πολύ αργότερα στη ζωή του ζευγαριού», λέει ο κ. Μεσσήνης. «Ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών που έρχονται για εξωσωματική γονιμοποίηση στο πανεπιστημιακό Κέντρο μας είναι τα 38 χρόνια. Ερχονται γυναίκες μεγαλύτερες των 40 ετών, οι οποίες το θεωρούν απολύτως φυσικό να αρχίζουν τόσο αργά την προσπάθεια για εξωσωματική γονιμοποίηση, γεγονός που δείχνει και άγνοια για τις δυνατότητες της μεθόδου.

»Τα ποσοστά επιτυχίας με τη μέθοδο IVF είναι πολύ μικρά μετά τα 42 χρόνια και συμβαδίζουν με τα φυσιολογικά. Δηλαδή, η εξωσωματική γονιμοποίηση διατηρεί τα ποσοστά γονιμότητας της κάθε ηλικίας σε γυναίκες που δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν φυσιολογικά».

Ως υπογονιμότητα ορίζεται _ σύμφωνα με τους επιστήμονες της Κλινικής Μάγιο στις ΗΠΑ _ η ανικανότητα να μείνει μια γυναίκα έγκυος, αν και έχει σεξουαλικές επαφές χωρίς προφύλαξη έναν τουλάχιστο χρόνο. Το 80-85% των γυναικών μένουν φυσιολογικά έγκυες σε αυτό το διάστημα.

Τα αίτια

«Στο 40-50% των περιπτώσεων υπογονιμότητος "ευθύνεται'' η γυναίκα, στο 30-40% ο άνδρας και στο 10-20% και οι δύο», λέει ο κ. Μεσσήνης. Καθώς σήμερα οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι σε ένα μεγάλο ποσοστό η αιτία της υπογονιμότητας πρέπει να αναζητηθεί στον άνδρα, συνιστούν ο διαγνωστικός έλεγχος να αρχίζει ταυτόχρονα και στα δύο μέλη του ζευγαριού. Τα αίτια είναι _ κατά τον καθηγητή _ κυρίως τα εξής: 1) Διαταραχές της ωοθηλακορρηξίας (25% των περιπτώσεων), 2) προβλήματα στις σάλπιγγες (στο άλλο 25%) και 3) διαταραχές του σπέρματος (στο 25-30%). Σε ένα ποσοστό 5-20% τα αίτια είναι ανεξήγητα.

Ως προειδοποιητικά συμπτώματα υπογονιμότητας μπορεί να θεωρηθούν _ σύμφωνα με τους ειδικούς της Κλινικής Μάγιο _ οι ανωμαλίες στην έμμηνο ρύση στη γυναίκα και οι διαταραχές στην ανάπτυξη της τριχοφυίας και στη σεξουαλική λειτουργία στον άνδρα.

Οι θεραπείες

«Εάν η αιτία της γυναικείας υπογονιμότητας είναι γνωστή, την αντιμετωπίζουμε φαρμακευτικά ή χειρουργικά», λέει ο κ. Μεσσήνης. «Για τις διαταραχές της ωορρηξίας, π.χ., χορηγούμε φάρμακα (χάπια ή ενέσιμα), με υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Εάν η αιτία είναι οι σάλπιγγες, κάνουμε διόρθωση της απόφραξης και των συμφύσεων λαπαροσκοπικά, εφόσον η γυναίκα είναι νέα και το επιτρέπει η κατάσταση των σαλπίγγων. Εάν οι προηγούμενες μέθοδοι δεν αποδώσουν, προχωρούμε σε σπερματέγχυση αρχικά και σε εξωσωματική γονιμοποίηση κατόπιν».

Στην ανδρική υπογονιμότητα εφαρμόζεται αρχικά σπερματέγχυση. Εάν αυτή δεν αποδώσει, χρησιμοποιείται εξωσωματική γονιμοποίηση με τη μέθοδο της μικρογονιμοποίησης (ICSI), κατά την οποία λαμβάνεται ωάριο από τη γυναίκα και εγχύεται σε αυτό ένα σπερματοζωάριο με ειδικό σύστημα λεπτών βελονών. Στην ανεξήγητη υπογονιμότητα, εφαρμόζεται πρώτα σπερματέγχυση και μετά εξωσωματική γονιμοποίηση.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και Εμβρυολογίας, το ποσοστό επιτυχίας (επίτευξη κύησης) ανά εμβρυομεταφορά στην εξωσωματική γονιμοποίηση είναι κατά μέσο όρο 30% (στις νέες γυναίκες είναι πολύ μεγαλύτερο και φθάνει το 40-50%, ενώ στις μεγαλύτερες γυναίκες είναι αρκετά μικρότερο). Το ποσοστό όμως γέννησης ζωντανού παιδιού είναι τελικά 25% και το ποσοστό των μωρών που έρχονται στο σπίτι ελαφρώς μικρότερο.

«Τελευταία, χρησιμοποιούμε μια νέα μέθοδο _ κυρίως για γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών _ με την οποία γίνεται η ωρίμαση των ωαρίων στο εργαστήριο, πριν ακόμα μεγαλώσουν», σημειώνει ο κ. Μεσσήνης. «Ετσι, αποφεύγουμε τον κίνδυνο της υπερδιέγερσης των ωοθηκών. Επίσης, με τη μέθοδο της ταχείας κατάψυξης (virtification) ωαρίων, ωοθηκικού ιστού, τμήματος της ωοθήκης ή και ολόκληρης της ωοθήκης, υπάρχει σήμερα η δυνατότητα γονιμοποίησης κυρίως για γυναίκες που πάσχουν από καρκίνο, αλλά και για όσες θέλουν να τεκνοποιήσουν αργότερα».

Προσοχή, όμως! «Η εξωσωματική γονιμοποίηση δεν πρέπει να χρησιμοποιείται αμέσως, ως η πρώτη λύση, αλλά αφού έχουν εξαντληθεί οι πιθανότητες που δίνει η φύση», τονίζει ο κ. Μεσσήνης. « Η παραπομπή για τη μέθοδο IVF πρέπει να γίνεται ανάλογα με την ηλικία της γυναίκας και την κατάσταση των ωοθηκών και του σπέρματος (υπάρχουν εξετάσεις με τις οποίες ελέγχουμε τις εφεδρείες των ωοθηκών και του σπέρματος )».

Εν τω μεταξύ, έρευνες σε Ευρώπη και ΗΠΑ δίνουν ελπίδες για τεκνοποίηση σε άνδρες με αζωοσπερμία, με τη βοήθεια βλαστικών κυττάρων, που εγχύονται στους όρχεις. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Νιούκαστλ έχουν ήδη ανακοινώσει (στο περιοδικό «Stem Cell and Development») ότι πέτυχαν να δημιουργήσουν στο εργαστήριο σπέρμα από βλαστοκύτταρα, αλλά χρειάζονται περαιτέρω έρευνες για να επιβεβαιώσουν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της μεθόδου.

Εχθροί της γονιμότητας κάπνισμα και στρες

Ολοένα και περισσότερες μελέτες δείχνουν τα τελευταία χρόνια ότι ο τρόπος ζωής μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα. Στατιστικά, οι καπνίστριες έχουν περισσότερες αποβολές. «Εχει αποδειχθεί σε μελέτες ότι το κάπνισμα επηρεάζει τη γονιμότητα, είτε λόγω κακής κυκλοφορίας στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, είτε λόγω των τοξικών ουσιών που παράγονται από το κάπνισμα, οι οποίες βλάπτουν τη σπερματογένεση και την ωογένεση», προειδοποιεί ο κ. Μεσσήνης.

Η διατροφή, επίσης, δεν έχει καθόλου ευκαταφρόνητο ρόλο. Μια ευρωπαϊκή μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Fertility and Sterility» το 2009, έδειξε ότι «η χαμηλή πρόσληψη αντιοξειδωτικών στοιχείων συσχετίζεται με σπέρμα πτωχής ποιότητας σε ασθενείς που είχαν απευθυνθεί σε κλινικές γονιμότητας». Οι ερευνητές κατέληξαν ότι η εξέταση απλώς του όγκου και της κινητικότητας του σπέρματος δεν προβλέπει πλήρως τη δυνατότητα γονιμοποίησης, αλλά ο τρόπος ζωής, η διατροφή και η έκθεση σε ρύπους και περιβαλλοντικές τοξίνες παίζουν σημαντικό ρόλο _ γι' αυτό και χρειάζεται λήψη λεπτομερούς ιστορικού του άνδρα.

«Οι γυναίκες που θέλουν να μείνουν έγκυες πρέπει να αποφεύγουν το πολύ χαμηλό σωματικό βάρος, αλλά και την πολύ έντονη άθληση, γιατί προκαλούν ορμονικές διαταραχές», συμβουλεύει ο κ. Μεσσήνης. «Κατά την έντονη άθληση, ο οργανισμός δίνει προτεραιότητα σε άλλες λειτουργίες και όχι στην αναπαραγωγή».

Το άγχος επηρεάζει πραγματικά; «Το ισχυρό στρες μπορεί να προκαλέσει ορμονικές διαταραχές και να επηρεάσει τη γονιμότητα», απαντά ο κ. Μεσσήνης. «Μελέτες επίσης δείχνουν αυξημένη ένταση στα ζευγάρια που προσπαθούν να κάνουν παιδί και έχουν δυσκολίες».

Οι ειδικοί της Κλινικής Μάγιο επισημαίνουν ότι η γνωσιακή συμπεριφορολογική θεραπεία (που χρησιμοποιεί μεθόδους εκπαίδευσης στη διαχείριση του στρες) συσχετίζεται με υψηλότερα ποσοστά εγκυμοσύνης. Επίσης _ προσθέτουν _ ο βελονισμός για χαλάρωση μπορεί να αυξήσει τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Αμερικανική μελέτη, άλλωστε, σε 100 υπογόνιμους άνδρες έδειξε ότι ο κοινός παράγων τους ήταν η συνήθεια να βάζουν το κινητό τηλέφωνο στην τσέπη τους. Το 2% της γονιμότητάς τους χάνουν κάθε χρόνο οι Ελληνες, σύμφωνα με την Ενωση Μαιευτήρων - Γυναικολόγων Ελλάδος, λόγω κακού τρόπου ζωής (στενά εσώρουχα και τζιν, κάπνισμα, κακή διατροφή, τοποθέτηση κινητών τηλεφώνων στην τσέπη κ.ά.). Ετσι, σήμερα η ανδρική υπογονιμότητα αποτελεί την αιτία του 50% των περιπτώσεων που φθάνουν στην εξωσωματική γονιμοποίηση.

Tέλος, μια νέα μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου έδειξε ότι η γονιμότητα των ανδρών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο ζωής της μητέρας τους κατά την κύηση και συγκεκριμένα από την έκθεσή της στο κάπνισμα, σε εντομοκτόνα (μιμούνται τις γυναικείες ορμόνες) και σε ατμοσφαιρική ρύπανση κατά τις πρώτες εβδομάδες της εγκυμοσύνης. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι η έκθεση του εμβρύου σε τοξικές ουσίες μειώνει τον αριθμό των κυττάρων sertoli, που είναι απαραίτητα για την ωρίμαση των σπερματοζωαρίων κατά την ενήλικη ζωή.

Συμβουλές πρόληψης

1. Να μην αργείτε να πάρετε την απόφαση για τεκνοποίηση.

2. Να πηγαίνετε σε έμπειρο γιατρό που ασχολείται με θέματα υπογονιμότητας (και όχι σε απλό μαιευτήρα-γυναικολόγο), εάν είσθε νέα και έχετε πρόβλημα σύλληψης πάνω από ένα χρόνο ή εάν είσθε άνω των 35 ετών και προσπαθείτε ανεπιτυχώς επί ένα εξάμηνο.

3. Να λαμβάνετε πάντα προφυλάξεις στις σεξουαλικές επαφές (από την έναρξή τους κιόλας), για να αποφεύγετε μολύνσεις (από χλαμύδια, γονόκοκκο κ.ά.), που μεταδίδονται σεξουαλικώς (προκαλώντας τραχηλίτιδες, σαλπιγγίτιδες κ.ά.) και επηρεάζουν τη γονιμότητα.

4. Να αντιμετωπίζετε έγκαιρα λοιμώξεις στο γεννητικό σύστημα, από σεξουαλικές επαφές ή ύστερα από επεμβατικές διαδικασίες (π.χ. εκτρώσεις, απόξεση, ενδομητρικό σπείραμα, χειρουργικές επεμβάσεις στην πύελο, αφαίρεση σάλπιγγας ύστερα από εξωμήτρια κύηση κ.ά.).

5. Να μην καπνίζετε και να μην κάνετε κατάχρηση αλκοόλ.

6. Να εργάζεσθε σε υγιεινό περιβάλλον εργασίας, χωρίς καπνό και χημικές ουσίες και πολύ υψηλές θερμοκρασίες.

7. Να κάνετε διατροφή με πολλές αντιοξειδωτικές ουσίες, (φρούτα, λαχανικά) και να αποφεύγετε τα λιπαρά και επεξεργασμένα τρόφιμα.

8. Να μην έρχεσθε σε επαφή με φυτοφάρμακα, εντομοκτόνα και άλλες χημικές ουσίες.

9. Να μην πίνετε πάνω από 200 mg καφέ την ημέρα (1-2 φλιτζάνια).

Για τις γυναίκες

• Nα αποφεύγετε τα άκρα στο σωματικό βάρος (και κυρίως το πολύ μικρό).
•  Nα μην το παρακάνετε στην άσκηση.

Για τους άνδρες

• Nα μη φοράτε στενά εσώρουχα και παντελόνια.
•  Nα αποφεύγετε τη σάουνα και τα καυτά μπάνια.
•  Nα μην πίνετε ζεστά ροφήματα σε πλαστικό ποτήρι (απελευθερώνονται ουσίες τοξικές για το σπέρμα).

Πηγή: ΤΑ ΝΕΑ Ένθετο Υγεία