Οικογένειες υπό ανασύσταση

            Καθώς ο θεσμός της  οικογένειας εξελίσσεται στο πέρασμα των χρόνων μεταβάλλεται συνεχώς λαμβάνοντας πολλαπλές μορφές. Μία από αυτές είναι  εκείνη που δημιουργείται από την επιθυμία δύο ανθρώπων να ξαναπαντρευτούν. Αν κανείς αναλογιστεί πόσες παράμετροι εμπλέκονται στο ταίριασμα και τη λειτουργική σχέση δύο ανθρώπων, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί πόσο πιο σύνθετο μπορεί να καταστεί το εγχείρημα όταν ο καθένας κουβαλά τις δικές του μοναδικές εμπειρίες από προηγούμενους γάμους και ειδικά όταν υπάρχουν παιδιά.            

            Τι πιο όμορφο ένας γονιός που έχει βεβαιωθεί ότι ο προηγούμενος γάμος του έχει λήξει οριστικά και έχει θέσει τα αντίστοιχα όρια, να αισθάνεται ακόμη ζωντανός, λειτουργικός και γεμάτος ενέργεια να διοχετεύσει αγάπη και φροντίδα σε ένα νέο μέλος που η νέα οικογένεια ως σύνολο πια αποδέχεται και επιθυμεί να είναι μέρος της! Τα πράγματα βέβαια δεν είναι πάντα τόσο ξεκάθαρα και ιδανικά.

            Συχνά η επιθυμία για νέο ξεκίνημα, συντροφικότητα και μοίρασμα συνοδεύεται και συνυπάρχει με αισθήματα αμφιθυμίας γύρω από το νέο εγχείρημα, αμφιβολίες και αγωνίες, ενοχές και σκέψεις γύρω κυρίως από τα παιδιά στα οποία νιώθουν συχνά υπόλογοι. Οι γονείς συχνά λόγω ενοχών για την αναστάτωση που έχει προκληθεί στα παιδιά τους λόγω διαζυγίου και αποχωρισμού από τον ένα γονέα τείνουν να συμπεριφέρονται στα παιδιά τους ως εάν εκείνα να διαλέγουν τις μετέπειτα αποφάσεις ζωής για τη νέα πια σύσταση της οικογένειας. Τα παιδιά δεν θέλουν να τους ζητάμε την άδεια για νέα ξεκινήματα, δεν θέλουν να τους δίνουμε  την ευθύνη της απόφασης, αυτό είναι πολύ βαρύ για ένα παιδί. Έχουν ανάγκη από αγάπη, αλλά πρωτίστως από όρια. Ακόμη, τα παιδιά δεν θέλουν πειραματισμούς. Θέλουν να είμαστε όσο πιο σίγουροι γίνεται για την απόφασή μας και εγγυήσεις ότι θα είμαστε εμείς οι γονείς πρώτα ευτυχισμένοι και πλήρεις για να μπορούν να συνυπάρχουν αρμονικά στην πληρότητα αυτή και τα ίδια.

            Σημαντική κρίνεται μια ενδοσκόπηση του γονέα προκειμένου να διερευνήσει τα κίνητρα που τον ωθούν σε ένα νέο γάμο. Είναι η μοναξιά; Οι  υποχρεώσεις οικονομικής, χρονικής φύσεως στο μεγάλωμα των παιδιών; Είναι η κοινωνική πίεση και ο φόβος της απομόνωσης μιας μονογονεϊκής οικογένειας; Είναι η ανησυχία να μοιραστεί κανείς την ευθύνη και το βάρος της ανατροφής και της διαπαιδαγώγησης ενός παιδιού; Αισθάνεται την ανάγκη να επεκτείνει την οικογένεια και να κάνει και άλλα παιδιά; Είναι απλά ερωτευμένος;

Τα παιδιά λόγω και της αίσθησης παντοδυναμίας που βιώνουν στην παιδική ηλικία σχεδόν πάντα τρέφουν ελπίδες ότι οι φυσικοί γονείς θα τα ξαναβρούν μετά το διαζύγιο. Είναι σημαντικό να δοθεί σε αυτά η δυνατότητα να εκφράσουν σκέψεις και συναισθήματα γύρω από το θέμα για ένα μεγάλο ίσως χρονικό διάστημα, ενώ παράλληλα θα τεθούν τα όρια και θα βεβαιωθεί ο χωρισμός από τους γονείς μέσα σε ένα πλαίσιο που δεν προσβάλλει, δεν κατηγορεί τον άλλο γονέα και φυσικά αφήνει την πόρτα ανοιχτή για να δημιουργηθεί μια νέα σχέση του γονέα που βρίσκεται σε απόσταση μαζί τους. Οι ενέργειες αυτές θα πρέπει να λάβουν χώρα πολύ πιο πριν τα παιδιά κληθούν να σκεφτούν τη μαμά ή το μπαμπά με νέο/α σύντροφο, πόσο μάλλον να την/τον αποδεχτούν.

Όταν κανείς είναι βέβαιος πια ότι με ένα νέο σύντροφο νιώθει την ανάγκη να μοιραστεί την οικογένεια που ήδη έχει, τότε και μόνο εμπλέκει και τα παιδιά σε αυτό. Τότε τα τελευταία μπορεί να κληθούν να έρθουν αντιμέτωπα με πολλές αλλαγές: Ίσως χρειαστεί να αλλάξουν, γειτονιά, σχολείο, άρα και φίλους, συνήθειες και πρόσωπα.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει ο γονιός να έχει ο ίδιος απαντήσεις για πολλά θέματα που σχετίζονται με τον καινούριο γάμο, ώστε να είναι σε θέση να καλύψει τις απορίες και ανησυχίες του παιδιού. Θα πρέπει κανείς να είναι έτοιμος να έρθει αντιμέτωπος με πληθώρα αντιδράσεων. Τα παιδιά μπορεί να νιώσουν ότι προδίδουν τον γονέα που είναι σε απόσταση ή να έχουν την αίσθηση ότι ο νέος σύντροφος προσπαθεί να πάρει τη θέση του.

Η φύση της σχέσης που έχουμε με το παιδί μας, το αναπτυξιακό στάδιο και η ηλικία σε συνδυασμό με το βαθμό ωριμότητάς του είναι παράγοντες που θα καθορίσουν το πόσες πληροφορίες και με ποιο τρόπο θα δοθούν κάθε φορά στο παιδί. Σημαντικό κρίνεται να μην φέρουμε το παιδί προ τετελεσμένου γεγονότος και απλά ανακοινώσουμε στο παιδί ότι σε λίγο παντρευόμαστε και στην ουσία επιβάλλουμε το νέο σύντροφο, αλλά αυτή να είναι μια σταδιακή διαδικασία ανάλογα με το τι μπορεί να αντέξει και να «σηκώσει» κάθε φορά το παιδί. Επιπλέον, ουσιώδες κρίνεται να μη δοθεί στο παιδί η αίσθηση ότι ο νέος σύντροφος έρχεται ως εισβολέας, ότι εγκαταλείπεται το παιδί ή ότι έρχεται σε δεύτερη μοίρα.

Μετά τις πρώτες αντιδράσεις και αφού έχει δοθεί χρόνος και χώρος σε όλα τα μέλη να συνειδητοποιήσουν τις αλλαγές και να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες, η καθημερινότητα αναδύει τις ανάγκες μιας τέτοιας υπό ανά σύσταση οικογένειας. Ο νέος σύντροφος χρειάζεται να έχει την ωριμότητα να δει ότι μπορεί να μην είναι ο φυσικός γονέας του παιδιού και ποτέ δεν θα είναι, μπορεί ωστόσο να χτίσει μαζί του μια νέα, εντελώς διαφορετική σχέση, στηρίζοντας και εμπνέοντάς το, δίνοντας ένα ισχυρό θετικό πρότυπο για ταύτιση. Μπορεί να του παρέχει ασφάλεια και προστασία, φροντίδα, περιποίηση και καθοδήγηση, αλλά και να του διδάξει υπέροχα πράγματα που εκείνος έμαθε για τη ζωή.

Ευθύνη του γονέα που ξαναπαντρεύεται στην μικτή οικογένεια αποτελεί η διαφύλαξη της θέσης του άλλου φυσικού γονέα στη ζωή του παιδιού. Δεν θα πρέπει να παραμελούνται οι καθορισμένες επισκέψεις και ό,τι έχει συμφωνηθεί μεταξύ των φυσικών γονέων, γεγονός το οποίο θα πρέπει να εκλαμβάνεται από το νέο σύντροφο ως ανάγκη λειτουργικότητας της νέας οικογένειας και όχι ως απειλή.

 Όταν υπάρχουν παραπάνω από ένα παιδί από τον προηγούμενο γάμο είναι πολύ σημαντικό να παραμείνουν ενωμένα και να μη χωριστούν το ένα στον ένα και το άλλο στον άλλο γονιό. Η σχέση μεταξύ αδελφών αποτελεί σταθερή αξία σε μεταβαλλόμενα περιβάλλοντα και ασταθείς συνθήκες διαζυγίου-ανασύστασης και μπορεί να αποτελεί γι’ αυτά μια σανίδα σωτηρίας δημιουργώντας ισχυρούς δεσμούς ανάμεσά τους.

Όταν υπάρχουν παιδιά και από τον σύντροφο και από τη σύντροφο που ξαναπαντρεύονται τα πράγματα μπορεί να γίνουν πιο πολύπλοκα. Εκεί είναι δυνατό το κάθε παιδί να προσπαθεί να δημιουργήσει πόλωση μονοπωλώντας και τραβώντας προς το μέρος του τον δικό  του γονιό, λέγοντας πχ μυστικά που κρατούν τους άλλους σε απόσταση ή σχολιάζοντας συμπεριφορές των υπολοίπων όταν εκείνοι δεν είναι μπροστά. Σε αυτού του τύπου τις μικτές οικογένειες δεν είναι είδηση ότι οι συμμαχίες και  οι τριγωνοποιήσεις είναι πιο συχνές και χρειάζεται πολλή προσοχή και ωριμότητα από τον κάθε γονιό να το αντιληφθεί και να αποφύγει την παγίδα συμμαχίας. Σε ένα τέτοιο μεγάλο σχήμα οικογένειας οι καλές δυάδες και οι καλές τριάδες κάνουν και το συνολικό σχήμα καλό. Αυτό σημαίνει ότι όταν οι υποομάδες της λειτουργούν καλά, θα λειτουργεί καλά και ως οικογένεια στο σύνολό της.  

Ο κάθε γονιός γνωρίζει το παιδί του καλύτερα από τον καθένα. Η καλή επαφή και η επικοινωνία με το παιδί θα μας δώσει στοιχεία για πιθανά ανησυχητικά σημεία. Αλλαγές στη σχολική επίδοση, εκρήξεις θυμού, αλλαγές σε συνήθειες πρόσληψης τροφής ή ύπνου, αλλά και αλλαγές συμπεριφοράς στο σχολείο ή στους φίλους  μπορούν να μας πληροφορήσουν ότι κάτι ίσως να μην πηγαίνει πολύ καλά στην διαδικασία προσαρμογής του παιδιού στα νέα δεδομένα. Ακόμη, επιστροφή σε συμπεριφορές παλαιότερων σταδίων, όπως ενούρηση ή δυσκολίες στην ομιλία και άγχος αποχωρισμού θα πρέπει να μας τραβήξουν την προσοχή για περαιτέρω διερεύνηση.

Όσο σύνθετο και πολύπλοκο και αν ακούγεται ως εγχείρημα, η ζωντάνια, η διαφορετικότητα, τα πολλαπλά ερεθίσματα, οι δραστηριότητες και τα πλέγματα των κοινωνικών σχέσεων του καθενός, η αίσθηση της διαφορετικής φάσης ζωής ανάλογα με την ηλικία κάθε μέλους της οικογένειας είναι που δίνουν τέτοιο χρώμα στην καθημερινότητα, ώστε να είναι σε θέση κανείς να το επιχειρεί και να κερδίζει μέσα από το υπέροχο μοίρασμα της οικογένειας.