Μεταβλητότητα, αβεβαιότητα, απουσία εσωτερικής έδρας ελέγχου, αδυναμία σχεδιασμού πλάνου ζωής, απώλεια, πένθος, θλίψη, απογοήτευση, θυμός, οργή, απόγνωση είναι μερικές λέξεις που έχουν μια τεράστια δυναμική στη διαμόρφωση αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς και ειδικότερα στην εμφάνιση αυτοκτονικού ιδεασμού. Χρέη σε τράπεζες και συνακόλουθη πίεση από εισπρακτικές εταιρείες στις οποίες προσφεύγουν οι πιστωτές.

 

Άνθρωποι μεταξύ 40-55 του ενεργού πληθυσμού που «βούτηξαν» στα χρέη ξαφνικά και έχουν δυσκολία όχι μόνο να τα αποπληρώσουν, αλλά και να συντηρήσουν τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους. Νέοι με σπουδές και όρεξη να προσφέρουν και να δημιουργήσουν στους οποίους δε δίνεται καν η ευκαιρία να διοχετεύσουν τις γνώσεις και τη δημιουργικότητά τους, αλλά ούτε και να στήσουν τη ζωή τους όπως την ονειρεύονται.

 

Οι αλλεπάλληλες απώλειες στον εργασιακό χώρο είτε αφορούν σε απώλεια θέσης εργασίας, είτε σε περικοπές μισθών, είτε σε εργασιακά δικαιώματα οδηγούν συχνά σε ψυχολογικό αδιέξοδο, καθώς σε όλα τα παραπάνω συνυπάρχει η απουσία ελπίδας ότι τα πράγματα θα καλυτερεύσουν στο μέλλον. Η έλλειψη ρευστότητας συχνά οδηγεί σε μείωση εξόδων και κοινωνικών συναναστροφών, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του κοινωνικοϋποστηρικτικού δικτύου που συνιστά δίχτυ ασφαλείας σε περιόδους κρίσεων και μέσο κοινωνικοποίησης και αποφόρτισης από ένταση και στρες.

 

Ακόμη, πέρα από τις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες σε οικονομικό επίπεδο, έντονη διαφαίνεται η αίσθηση των ανθρώπων που βιώνουν την κρίση της κατάρρευσης και της αστάθειας του πολιτικού συστήματος, η αμφισβήτηση για το αν όσοι τους εκπροσωπούν είναι που δρουν προς όφελός τους, η έλλειψη ελπίδας και πίστης στους ανθρώπους που βρίσκονται στο πολιτικό προσκήνιο. Επιπλέον, οι κοινωνικές αλλαγές, όπως η αύξηση των αστέγων και των νεόπτωχων, το αυξημένο κόστος υγειονομικής περίθαλψης, η εξασθένηση των οικογενειακών δεσμών, η μετανάστευση σε αστικές περιοχές προς αναζήτηση εργασίας, η ανισοκατανομή του εισοδήματος και η αυξημένη εγκληματικότητα και η αδυναμία ειρηνικών διαδηλώσεων δημιουργούν στους πολίτες το αίσθημα της αδικίας και του ότι είναι απροστάτευτοι οι ίδιοι και οι περιουσίες τους.

 

Όλα τα παραπάνω συνιστούν μια απορρύθμιση και αποσταθεροποίηση στον άνθρωπο ως βιοψυχοκοινωνικό ον, δοκιμάζοντας τις αντοχές του, οικονομικές, κοινωνικές, διαπροσωπικές, ενδοψυχικές, υπαρξιακές. Είναι που όλοι οι άνθρωποι που βιώνουν τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης σκέφτονται ή διαπράττουν απόπειρες αυτοκτονίας; Μπορεί κανείς να χαρακτηρίσει την υπάρχουσα κρίση ως την αιτία της αύξησης κατά 40% των αυτοκτονιών στη χώρα μας τους 5 πρώτους μήνες του 2011 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2010;

 

Η απάντηση είναι σαφέστατα όχι. Ωστόσο, οι συνέπειες τις κρίσης είναι δυνατό να συνιστούν εκλυτικό παράγοντα για απόπειρα αυτοκτονίας επιτυχημένη ή μη. Οι παραπάνω στρεσογόνοι παράγοντες εκλαμβάνονται απειλητικοί, περισσότερο απειλητικοί ή και ανεπέρβλητοι από άνθρωπο σε άνθρωπο και έτσι, μπορεί να αναδεικνύουν, να ενισχύουν ή να προκαλούν αντίστοιχα τον αυτοκτονικό ιδεασμό. Για κάποιους ανθρώπους το αξιακό σύστημα, οι στρατηγικές αντιμετώπισης που έχουν αποκτηθεί στο παρελθόν και η ματιά που έχουν στα όσα συμβαίνουν μπορούν να αποτελέσουν το εργαλείο με το οποίο θα πολεμήσουν όλα αυτά. Για κάποιους άλλους η ύπαρξη ψυχοπαθολογίας, διαγνωσμένης ή μη μπορεί να αποτελεί τη νοσηρή βάση πάνω στην οποία επικάθονται οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης. Με τον τρόπο αυτό, μια προϋπάρχουσα κατάσταση συναισθηματικών διαταραχών (κατάθλιψη, γενικευμένη αγχώδης διαταραχή κλπ), εξαρτήσεις από ουσίες/αλκοόλ που προϋπήρχαν, χαμηλή αυτοεκτίμηση, χαμηλή ανοχή στη ματαίωση και ενδοοικογενειακές συγκρούσεις μπερδεύονται γλυκά ώστε να δώσουν ενίοτε το εκρηκτικό αποτέλεσμα ενός acting out με μια απόπειρα αυτοκτονίας.

 

Οπότε το ερώτημα που ανακύπτει είναι όχι τι κάνουμε μετά την κρίση, αλλά πριν την κρίση. Η τελευταία μπορεί να συνιστά αφορμή για να δοκιμάσουμε τις στρατηγικές αντιμετώπισής μας, να αναθεωρήσουμε προτεραιότητες και να αναρωτηθούμε αν πραγματικά είχαμε ανάγκη πολλά πράγματα τα οποία στερηθήκαμε εξαιτίας της ή πόσο ευτυχισμένους μας έκαναν και που τα είχαμε. Πόσο αγαπούσαμε και προστατεύαμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας και πριν την κρίση; Μήπως τον τεντώναμε και τον κάναμε λάστιχο προκειμένου να καλύψουμε υποκειμενικό και όχι αντικειμενικό αίσθημα ανασφάλειας και ανεπάρκειας αγαθών; Είναι μια ευκαιρία να δώσουμε χρόνο και ενέργεια στις ενδοοικογενειακές μας σχέσεις, σε αξίες ζωής που έχουν μείνει απροστάτευτες τον τελευταίο καιρό και να αναρωτηθούμε τι πρότυπο ζωής θέλουμε να δώσουμε στα παιδιά μας: παραίτησης και ήττας ή αγώνα, χαράς και ευχαρίστησης, ευελιξίας και προσαρμοστικότητας και μέσα στα ζόρια; Οι επιλογές είναι άπειρες, και ναι, η αυτοκτονία είναι μία από αυτές. Το θέμα είναι τι συμφέρει.