Χρειάζεται συνεχής φροντίδα μέσα από μακροχρόνια προγράμματα αποκατάστασης

Μετά το έμφραγμα του μυοκαρδίου, ύψιστος σκοπός των προσπαθειών των γιατρών και των λοιπών λειτουργών υγείας είναι η ελαχιστοποίηση της αναπηρίας και των επιπλοκών που είναι πιθανό να προκύψουν, καθώς και η επιστροφή των αρρώστων στο κοινωνικό τους περιβάλλον, σε μια γεμάτη, ενεργητική και ποιοτικά ικανοποιητική ζωή.

Η διαδικασία της αποκατάστασης αρχίζει με την εισαγωγή των αρρώστων στο νοσοκομείο και συνεχίζεται για όλη την υπόλοιπη ζωή τους, αφού – όπως είναι γνωστό –η στεφανιαία νόσος (η υπεύθυνη για το έμφραγμα) είναι χρόνια και συχνά εξελισσόμενη. Πολλές μελέτες αποδεικνύουν την αναποτελεσματικότητα των βραχυχρόνιων προσπαθειών αποκατάστασης, που περιορίζονται μόνο στο χώρο του νοσοκομείου, και υποδεικνύουν την ανάγκη για συνεχή φροντίδα μέσα από μακροχρόνια προγράμματα αποκατάστασης.

Στα προγράμματα αποκατάστασης συνεκτιμώνται η γενική κατάσταση των αρρώστων και ο κατάλληλος χρόνος για την κινητοποίησή τους, προσδιορίζεται ο ρυθμός της προοδευτικής αύξησης των δραστηριοτήτων τους, ενώ διαμορφώνονται και επιμέρους προγράμματα για την ψυχολογική και κοινωνική τους υποστήριξη, για δοκιμασίες κόπωσης και για την εκπαίδευση των ιδίων και των οικογενειών τους για ένα νέο, καλύτερο τρόπο ζωής, με λιγότερο ψυχολογικό stress και περισσότερη σωματική άσκηση.

Εκπαίδευση

Ο αντικειμενικός σκοπός της εκπαίδευσης των αρρώστων και των οικογενειών τους είναι η παροχή των βασικών πληροφοριών σχετικά με τη στεφανιαία νόσο. Η πληροφόρηση αυτή αποβλέπει στο να καταστήσει τους αρρώστους ικανούς να συμβάλουν εποικοδομητικά στη δική τους αποκατάσταση και να μετριάσουν τις βλαπτικές για την υγεία τους συνήθειες, οι οποίες πιθανόν να έχουν μειώσει την αντίστασή τους στην αρρώστια.

Για να βοηθηθούν οι άρρωστοι να κατανοήσουν τη νόσο τους, είναι απαραίτητη μια σύντομη εισαγωγή, η οποία θα πρέπει να παρουσιάζει: 

• Τη φυσιολογική δομή και λειτουργία της καρδιάς.
• Την παθοφυσιολογία της αρτηριοσκλήρυνσης και της απόφραξης της στεφανιαίας αρτηρίας. Η εισαγωγή αυτή οικοδομεί μια βάση για τις συστάσεις και οδηγίες που θα ακολουθήσουν.
• Τη φροντίδα για την τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου. Η διακοπή του καπνίσματος πρέπει να συνιστάται τόσο στους ίδιους τους αρρώστους που είναι καπνιστές όσο και στα μέλη της οικογένειάς τους. Η ανάγκη για την τροποποίηση του διαιτολογίου – θερμίδες, λίπη, περιορισμός του αλατιού κ.λπ. – θα πρέπει να συζητηθεί με τους αρρώστους και να τους συσταθεί δίαιτα γιατην ομαλοποίηση του βάρους τους. Επίσης, θα πρέπει να δοθούν οι κατάλληλες συμβουλές για τον έλεγχο της πίεσης, του σακχάρου και των άλλων προδιαθεσιακών παραγόντων της στεφανιαίας ανεπάρκειας.
• Συζήτηση πάνω στην επανάληψη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Η συζήτηση πρέπει να βασίζεται στην κατευθυντήρια γραμμή ότι είναι επιτρεπτή και ακίνδυνη, από τη στιγμή που και οι άλλες συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες έχουν επαναληφθεί, συνήθως 4-5 εβδομάδες μετά το έμφραγμα. Το καρδιακό έργο κατά τη σεξουαλική δραστηριότητα είναι ανάλογο με το έργο της καρδιάς κατά τη διάρκεια ενός γρήγορου περιπάτου ή την ανάβαση της σκάλας ενός ορόφου.
• Οι άρρωστοι επιβάλλεται να γνωρίζουν όλα τα φάρμακα που λαμβάνουν – το όνομά τους, τις δόσεις, το σκοπό που εξυπηρετούν, τα επιθυμητά αποτελέσματα, όπως και τις ενδεχόμενες παρενέργειές τους.
• Πρέπει επίσης να είναι επαρκώς κατατοπισμένοι πάνωστα σημεία και τα συμπτώματα της αρρώστιας τους, αλλά και στη σωστή αντίδρασή τους σε ένα ή επαναλαμβανόμενα συμπτώματα, δίνοντας έμφαση στο ότι η άμεση ιατρική βοήθεια είναι απαραίτητη σε περιπτώσεις έντονων ή παρατεινόμενων συμπτωμάτων.
• Τέλος, η συζήτηση με τον άρρωστο και την οικογένειά του πρέπει να επικεντρώνεται στους τρόπους με τους οποίους ο άρρωστος θα αποφεύγει τους περιττούς περιορισμούς. Τα ταξίδια συνήθως περιορίζονται κατά τους 2-3 πρώτους μήνες ύστερα από το έμφραγμα του μυοκαρδίου.

Φυσική δραστηριότητα

Η φυσική δραστηριότητα παίζει θεμελιώδη ρόλο στην αποκατάσταση μετά το έμφραγμα. Αρχίζει – σε επιλεγμένους αρρώστους – αμέσως μόλις υποχωρήσουν τα οξέα συμπτώματα, με πρώιμη κινητοποίηση, συνεχίζεται με σταδιακά αυξημένη φυσική δραστηριότητα που επιτρέπει περιορισμένες δραστηριότητες κατά την περίοδο της απομάκρυνσης από το νοσοκομείο, για να φτάσει στην ολοένα αυξανόμενη δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης στο σπίτι. Η φάση αυτή ακολουθείται από ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα φυσικής άσκησης, που έχει θεραπευτικά αποτελέσματα στο καρδιαγγειακό σύστημα, μειώνει και αποδυναμώνει τους παράγοντες κινδύνου και βοηθά την ψυχολογική αποκατάσταση.

Η δοκιμασία κόπωσης διευκολύνει την επιλογή των αρρώστων με χαμηλό κίνδυνο, καθώς και τον καθορισμό της «δοσολογίας» των ασκήσεων. Μερικές φορές εκτελείται μειωμένη (υπομεγίστη) δοκιμασία κόπωσης πριν από την απομάκρυνση από το νοσοκομείο. Πολύ συχνά, σήμερα, εκτελείται στεφανιογραφία κατά τη διάρκεια της νοσηλείας, που τις περισσότερες φορές ακολουθείται και από αγγειοπλαστική της πάσχουσας στεφανιαίας αρτηρίας. Ανεξάρτητα, όμως, από το είδος της θεραπείας (μόνο φάρμακα ή αγγειοπλαστική και φάρμακα), εκτελείται δοκιμασία κόπωσης 8 περίπου εβδομάδες μετά το έμφραγμα, για να βοηθήσει στην κατάστρωση του προγράμματος φυσικής εκπαίδευσης.

Η τελική επιδίωξη της σωματικής άσκησης είναι η αύξηση της αντοχής και η ανάληψη της δυνατότητας για την επιστροφή στην εργασία και στις συνηθισμένες – πριν από το έμφραγμα – ενασχολήσεις των αρρώστων.Οι άρρωστοι παραπονούνται συχνά για έλλειψη ενεργητικότητας με την επιστροφή τους στο σπίτι. Αυτό αντανακλά την αντίληψή τους ότι απαιτείται αυξημένη προσπάθεια για να εκτελέσουν μια ανειλημμένη εργασία, και τούτο γιατί η φυσική τους κατάσταση δεν είναι τόσο καλή όσο πριν από το έμφραγμα.Όμως, με την άσκηση η ζωτικότητα και η αντοχή τους αυξάνονται.

Η αεροβική άσκηση είναι η άσκηση που ενδείκνυται στα άτομα μετά το έμφραγμα της καρδιάς. Ο ζωηρός περίπατος είναι το πρότυπο μιας αεροβικής άσκησης.
Το jogging, η ποδηλασία και η κολύμβηση συμπεριλαμβάνονται επίσης στην κατηγορία αυτή.

Τα τρία στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη σωματική άσκηση είναι η ένταση, η διάρκεια και η συχνότητα. Η ένταση της άσκησης μπορεί να προσδιοριστεί από την ανταπόκριση της καρδιακής συχνότητας σ' αυτήν. Ο καθένας μπορεί να προσδιορίσει το επιθυμητό επίπεδο της σωματικής του δραστηριότητας μετρώντας το σφυγμό του για 10 δευτερόλεπτα, αμέσως μετά το περπάτημα που πραγματοποιείται με διαρκώς επιταχυνόμενο βηματισμό. Το κατάλληλο επίπεδο της άσκησης επέρχεται όταν επιτυγχάνεται η επιθυμητή καρδιακή συχνότητα, η οποία προσδιορίζεται στο 70%της μεγίστης καρδιακής συχνότητας που μπορεί να επιτύχουν τα άτομα αυτά κατά τη δοκιμασία κόπωσης ή όταν λαμβάνουν φάρμακα που μειώνουν την καρδιακή συχνότητα στην ηρεμία (όπως οι β-αποκλειστές), η καρδιακή συχνότητα να μην αυξάνεται περισσότερο από 20 σφυγμούς, από την καρδιακή συχνότητα, την προ της έναρξης της άσκησης.

Για την επίτευξη και τη διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης, οι γυμναστικές ασκήσεις πρέπει να εκτελούνται 3 ή 4 φορές την εβδομάδα και η διάρκεια της άσκησης πρέπει να κυμαίνεται στα 30 με 45 λεπτά, συμπεριλαμβανομένων των προθερμαντικών και χαλαρωτικών φάσεων. Η αρχική 5λεπτη ή 10λεπτη προθέρμανση που εξασφαλίζει την προσαρμογή που χρειάζεται για τη μετάβαση από την ανάπαυση στην άσκηση, είναι απαραίτητη για την αποτροπή μυοσκελετικών κακώσεων, ενώ μειώνει την πιθανότητα ισχαιμίας και αρρυθμιών της καρδιάς και τελικά επαυξάνει την άσκηση. Η διακοπή της άσκησης θα πρέπει να γίνεται σταδιακά μέσα σε 5 λεπτά και μπορεί να γίνει απλά με βάδισμα σε αργό ρυθμό που επιτρέπει τη σταδιακή μείωση της καρδιακής συχνότητας και αποφεύγεται έτσι η υπόταση που μπορεί να εμφανιστεί στην απότομη διακοπή της άσκησης.

Τα οφέλη που απορρέουν από την εκγύμναση των ατόμων μετά το έμφραγμα είναι κυρίως η βελτίωση της φυσικής κατάστασης, η μείωση της στηθάγχης, η αποδυνάμωση των παραγόντων κινδύνου, καθώς και ψυχολογικά οφέλη. Οι δύο κύριες παρεμβάσεις που αμβλύνουν τα ψυχολογικά προβλήματα στα άτομα μετά το έμφραγμα είναι η βελτίωση της φυσικής τους κατάστασης και η άρτια διαφώτιση για το έμφραγμα που υπέστησαν.