Ορισμένες τροφές και διατροφικές συνήθειες μπορούν να συμβάλλουν στη διαρροή εντέρου, οδηγώντας σε πλήθος ασθενειών. Στο νέο του βιβλίο, ο οργανισμός Alliance for Natural Health International προτείνει τρόπους για τη θεραπεία του εντέρου και του ανοσοποιητικού συστήματος. Ο γαστρεντερικός μας σωλήνας είναι βασικά ένας σωλήνας που ξεκινά από το στόμα και καταλήγει στην έξοδο του εντέρου, στο ορθό. Περιλαμβάνει τον οισοφάγο, το στομάχι, το λεπτό και παχύ έντερο, το ορθό και τα πεπτικά όργανα, το ήπαρ, τη χοληδόχο κύστη και το πάγκρεας. Ένα υγιές ενήλικο έντερο φιλοξενεί μια πολύπλοκη κοινότητα περίπου 100 τρισεκατομμυρίων μικροβιακών κυττάρων, που αναφέρεται ως μικροβίωμα του εντέρου. Αυτός είναι περίπου 10 φορές ο αριθμός των ανθρώπινων κυττάρων που έχουμε στο σώμα μας. Σε αντάλλαγμα για ένα ασφαλές και άνετο σπίτι, αυτά τα μικρόβια του εντέρου μάς βοηθούν να αφομοιώσουμε τις τροφές και να φτιάξουμε θρεπτικά συστατικά (συμπεριλαμβανομένων των φυλλικού οξέος, της βιταμίνης Β12 και των λιπαρών οξέων μικρής αλυσίδας) και άλλων συμπαράγοντων που είναι απαραίτητοι για μια ευτυχισμένη, υγιή ζωή.

Η διατροφική επιστήμη μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε ότι η τροφή είναι ουσιαστικά μια μορφή πληροφοριών για το σώμα. Ένα πλήρες, υγιεινό γεύμα με άφθονη ποσότητα φυτικών τροφών μπορεί να περιέχει πολλές χιλιάδες διακριτές φυσικές ενώσεις που κάνουν πολύ περισσότερα από την απλή παροχή ενέργειας για να τροφοδοτήσουν το σώμα.

Αυτοί οι μικροοργανισμοί του εντέρου χρησιμοποιούν φυτικές ενώσεις που έχουμε καταναλώσει για να ρυθμίσουν ένα ευρύ φάσμα σημαντικών λειτουργιών, συμπεριλαμβανομένων της όρεξης, του ανοσοποιητικού συστήματος, της λειτουργίας του εγκεφάλου και του τρόπου αποθήκευσης και χρήσης ενέργειας.

Πολλές από αυτές τις βιοδραστικές ενώσεις στις τροφές μας λειτουργούν ως σήματα που βοηθούν στη ρύθμιση μεταβολικών οδών. Η ποιότητα της διατροφής μας επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο τα γονίδιά μας εκφράζονται μέσω επιγενετικών διεργασιών, όπως η μεθυλίωση του DNA και η τροποποίηση ιστόνης που ενεργοποιούν ή απενεργοποιούν συγκεκριμένα γονίδια, ή λειτουργούν ως προειδοποιητικά σήματα.¹

 Όλες αυτές οι λειτουργίες ελέγχονται και προστατεύονται από το ανοσοποιητικό σύστημα του εντέρου που βρίσκεται στα τοιχώματα του σωλήνα (του βλεννογόνου). Το πρόβλημα εμφανίζεται όταν δεν λαμβάνεται η σωστή τροφή ή δεν υπάρχουν κατάλληλες συνθήκες, όταν το έντερο εμφανίζει φλεγμονή για μεγάλα χρονικά διαστήματα, όταν ο βλεννογόνος χάνει την ικανότητά του να διακρίνει φίλους από εχθρούς, ή δικά του από ξένα, όταν το έντερο αρχίζει να «διαρρέει» το περιεχόμενό του στο σώμα.

Το κέντρο ανοσολογικού ελέγχου

Ο βλεννογόνος του εντέρου αποτελείται από τρία κύρια μέρη. Το εξωτερικό στρώμα αποτελείται από το μη ανθρώπινο στρώμα του μικροβιώματος. Στη συνέχεια είναι το εξαιρετικά εξειδικευμένο, «έξυπνο» βλεννώδες στρώμα (ή στρώματα στην περίπτωση του παχέος εντέρου) που διαχωρίζει το περιεχόμενο του εντέρου από το εσωτερικό στρώμα των κυττάρων του εντέρου, το εντερικό επιθήλιο. Το επιθήλιο του εντέρου είναι μια από τις πιο βιολογικά ενεργές περιοχές του σώματος.

Αυτά τα κύτταρα αντικαθίστανται πιο συχνά από οποιοδήποτε άλλο μέρος του σώματος. Κάθε επιθηλιακό κύτταρο μπορεί να αντικαθίσταται κάθε δύο έως πέντε ημέρες (σε αντίθεση με ένα μυϊκό κύτταρο που αντικαθίσταται κάθε περίπου 15 έτη).² Αυτή η περιοχή του επιθηλίου είναι γεμάτη με διαφορετικούς τύπους ανοσοκυττάρων που αποτελούν έναν πραγματικό στρατό για να χειριστούν οργανισμούς που θεωρούνται επιβλαβείς για εμάς και τα μικρόβια που συμβιώνουν μαζί μας. Παραδείγματα τέτοιων κυττάρων είναι τα δενδριτικά κύτταρα, τα μακροφάγα, τα λεμφοκύτταρα και τα Τ ρυθμιστικά κύτταρα.

Εάν το ανοσοποιητικό σύστημα είναι σε ισορροπία με το μικροβίωμα του εντέρου, τότε ο οργανισμός διαθέτει ένα εξελιγμένο σύστημα άμυνας. Εκτιμάται ότι πάνω από το 70 τοις εκατό του συνόλου της ανοσοποιητικής μας δραστηριότητας βρίσκεται στο έντερό μας.

Όταν το σύστημα είναι υπερβολικά επιβαρυμένο, ή όταν η λειτουργία του βλεννογόνου του εντέρου αρχίζει να καταρρέει ή αρχίζει να υπάρχει διαρροή εντέρου, το σύστημα που θεωρούμε δεδομένο σε καθημερινή βάση καταρρέει.

Όταν το έντερο εμφανίζει διαρροή

Ορισμένες τροφές συχνά καταστρέφουν τα τοιχώματα του εντέρου ή τα κάνουν διαπερατά, ή ακόμη προκαλούν δυσανεξία ή ευαισθησία, συμβάλλοντας στο σύνδρομο διαρρέοντος εντέρου. Για τους περισσότερους ανθρώπους, αυτή η πρόκληση διαρροής του εντέρου γίνεται σταδιακά για πολλά χρόνια. Τα αρχικά συμπτώματα είναι ήπια δυσπεψία, φούσκωμα και αέριο που συμβαίνουν τακτικά μέχρι να προκύψει κάτι πιο οξύ, συχνά χρόνια αργότερα.

Μερικά συμπτώματα που μπορεί να σας δώσει το σώμα σας ως κόκκινη σημαία περιλαμβάνουν πεπτική διαταραχή, χρόνια κόπωση, έλκη, αρθρίτιδα ή πόνο στις αρθρώσεις, πονοκεφάλους, κακή ανοσολογική λειτουργία, μεταβολές της διάθεσης, κατάθλιψη ή άγχος, απώλεια μνήμης, σύγχυση, ανισορροπία ορμονών και ανεξήγητες διακυμάνσεις βάρους. Αυτή η λίστα μπορεί να σας δώσει μια ιδέα για το πόσο σημαντική είναι η λειτουργία του εντέρου και πιο συγκεκριμένα γιατί πρέπει να είμαστε καλοί οικοδεσπότες των μικροβιακών μας συνεργατών.

Αλλά τα καλά νέα είναι ότι μπορείτε να βοηθήσετε στην αποκατάσταση του εντέρου σας - ειδικά αλλάζοντας τι, πώς και πότε τρώτε, κάτι που είναι σε μεγάλο βαθμό υπό τον έλεγχό σας.

Σύνδεση εντέρου-εγκεφάλου

Η βασική ανατομία μας λέει ότι το έντερο και ο εγκέφαλος συνδέονται μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου (vagus). Είναι ένα κύριο τμήμα του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος, το κομμάτι που δεν βρίσκεται υπό τον συνειδητό μας έλεγχο (αυτόνομο νευρικό σύστημα).

Εκτός από το ότι είναι το μεγαλύτερο νεύρο στο αυτόνομο νευρικό σύστημα, το πνευμονογαστρικό νεύρο βοηθά στη ρύθμιση του καρδιακού ρυθμού, της αρτηριακής πίεσης, της εφίδρωσης, της πέψης και ακόμη και της ομιλίας σε κάποιο βαθμό, επειδή ελέγχει τους μυς του φωνητικού κουτιού.

Περνά από το στέλεχος του εγκεφάλου μέχρι το στομάχι και τα έντερα και παρέχει νευρική λειτουργία στην καρδιά, τα κύρια αιμοφόρα αγγεία, τους πνεύμονες, τους αεραγωγούς και τον οισοφάγο. Είναι εξαιρετικά σημαντικό στη ζωή μας και η ξαφνική υπερδιέγερσή του μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση, επιβραδύνοντας την καρδιά και προκαλώντας απώλεια συνείδησης.

Είναι επίσης ένας αμφίδρομος δρόμος που μεταφέρει πληροφορίες πίσω από αυτά τα όργανα στον εγκέφαλο. Αυτός ο άξονας εγκεφάλου-εντέρου δεν περιλαμβάνει μόνο το νευρικό σύστημα, αλλά και το ενδοκρινικό και το ανοσοποιητικό σύστημα - και το εντερικό μικροβίωμα.

Είναι ενδιαφέρον ότι η κοπή του πνευμονογαστρικού νεύρου δεν επηρεάζει τη λειτουργία του πεπτικού συστήματος, γεγονός που υποδηλώνει ότι το έντερο έχει το δικό του «μυαλό». Ο εγκέφαλος μπορεί να έχει 100 δισεκατομμύρια νευρώνες, αλλά το έντερο έχει 100 εκατομμύρια, υποδηλώνοντας περαιτέρω ότι είναι πραγματικά ο δεύτερος εγκέφαλος του οργανισμού.

Δεν είναι σύμπτωση το γεγονός ότι τα μικρόβια μας, που βρίσκονται εντός του δεύτερου εγκεφάλου μας, είναι υπεύθυνα για την πέψη των τροφών, τη δημιουργία ορμονών και βιταμινών, την απόκριση σε φάρμακα και λοιμώξεις, την αποτοξίνωση, τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα και των επιπέδων χοληστερόλης και τον καθορισμό κίνδυνου ανάπτυξης ορισμένων χρόνιων και αυτοάνοσων ασθενειών.

Τα μικρόβια του εντέρου μας εμπλέκονται σχεδόν σε κάθε διαδικασία στο σώμα, συμπεριλαμβανομένης της άμυνας. Η υγεία μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποικιλομορφία και τη ζωτικότητα του μικροβιώματός μας. Αυτό που συμβαίνει στο έντερό μας επηρεάζει το πώς νιώθουμε, πώς σκεφτόμαστε, πώς συμπεριφερόμαστε, πώς υπερασπίζουμε τον εαυτό μας και πώς λειτουργούμε.

Καταναλώστε τροφές διαφορετικού χρώματος

Καταναλώστε τρόφιμα που αντιπροσωπεύουν και τις έξι χρωματικές κατηγορίες του «φυτοθρεπτικού φάσματος», κάθε μέρα!

Κίτρινες τροφές: Μπανάνες,, κίτρινα μήλα, κίτρινες πιπεριές, καλαμπόκι, μπιζέλια, τζίντζερ, λεμόνι, κεχρί, ανανάς κ.α.

Οφέλη: πρόληψη καρκίνου, υγιής φλεγμονώδης απόκριση, προστασία των κυττάρων, γνωστική λειτουργία, υγεία του δέρματος, υγεία ματιών, καρδιαγγειακή υγεία.

Κόκκινες τροφές: Κόκκινα μήλα, κόκκινα φασόλια, παντζάρια, κόκκινες πιπεριές, πορτοκάλια σανγκουίνι, κράνμπερι, κεράσια, ροζ γκρέιπφρουτ, κόκκινα σταφύλια, μούσμουλα, ρόδι, πατάτες με κόκκινη φλούδα, ραντίτσιο, ραδίκια, ράσμπερις, κόκκινο λάχανο, πιπεριές φλωρίνης, φράουλες, καρπούζι, ντομάτα, κόκκινα κρεμμύδια κ.α.

Οφέλη: πρόληψη καρκίνου, υγιής φλεγμονώδης απόκριση, προστασία των κυττάρων, υγεία του γαστρεντερικού, υγεία της καρδιάς, ορμονική ισορροπία, υγεία του ήπατος

Πράσινες τροφές: Αγκινάρες, πράσινα μήλα, σπαράγγια, αβοκάντο, μπαμπού, φασόλια φρέσκα, σέλινο, λάχανο, αγγούρι, λαχανάκια Βρυξελών, μπρόκολο, πράσινο τσάι, πράσινα άγρια χόρτα, σπανάκι, αρακάς, μπάμιες, χόρτα κ.α.

Οφέλη: υγιής φλεγμονώδης απόκριση, υγεία του εγκεφάλου, προστασία των κυττάρων, υγεία του δέρματος, ορμονική ισορροπία, υγεία της καρδιάς, υγεία του ήπατος.

Πορτοκαλί τροφές: Βερίκοκα, πορτοκαλί πιπεριές, καρότα, γκρειπφρουτ, μάνγκο, νεκταρίνια, πορτοκάλια, παπάγια, κολοκύθα, γλυκοπατάτες, μανταρίνια, κουρκουμάς κ.α.

Οφέλη: πρόληψη καρκίνου, υγιές ανοσοποιητικό, προστασία των κυττάρων, μείωση θνησιμότητας κάθε αιτιολογίας, υγεία του αναπαραγωγικού συστήματος, υγεία του δέρματος, πηγή προβιταμίνης Α.

Μπλε/μωβ/μαύρες τροφές: Μύρτιλα, μαύρα μούρα, μελιτζάνες, σύκα, σταφύλια, κέιλ, ελιές, μούσμουλα, σταφίδες, μωβ λάχανο, μαύρο ρύζι κ.α.

Οφέλη: πρόληψη καρκίνου, υγιής φλεγμονώδης απόκριση, προστασία κυττάρων, νοητική υγεία, καρδιακή υγεία, υγεία ήπατος.

Λευκές τροφές/τροφές καστανού χρώματος: Φασόλια, κουνουπίδι, κανέλα, καρύδα, κακάο, καφές, σοκολάτα, λιναρόσπορος, σκόρδο, τζίντζερ, όσπρια, μανιτάρια, ξηροί καρποί, κρεμμύδια, τσάι, κινόα, ρύζι, βρώμη κ.α.

Οφέλη: πρόληψη καρκίνου, αντιμικροβιακή προστασία, προστασία κυττάρων, υγεία γαστρεντερικού, καρδιακή υγεία, ορμονική ισορροπία, υγεία ήπατος.

Οι μεγαλύτεροι εχθροί του εντέρου

Ένα υγιές, έντερο μπορεί να διαχειριστεί έναν ορισμένο αριθμό τροφών που περιέχουν τα λεγόμενα «αντι-θρεπτικά συστατικά» Ανάλογα με το πολιτισμικό σας υπόβαθρο, την εθνικότητα και τις τροφές που έχετε συνηθίσει, ενδέχεται να μην έχετε καθόλου δυσμενείς επιπτώσεις. Εάν όμως έχετε ευαίσθητο έντερο, αυτοάνοση ασθένεια στο οικογενειακό σας ιστορικό ή άλλα προβλήματα υγείας ή κόπωσης, προσπαθήστε να αποφύγετε την υπερφόρτωση του σώματός σας με τα ακόλουθα αντι-θρεπτικά συστατικά.

Σαπωνίνες

Τα λαχανικά και τα δημητριακά που προκαλούν αφρό στο νερό καθώς τα μαγειρεύετε (κρεμμύδια, ρύζι, πατάτες, φασόλια σόγιας, όσπρια) περιέχουν σαπωνίνες, οι οποίες μπορούν να αφαιρέσουν ολόκληρα τμήματα του επιθηλιακού σας στρώματος.³

Το ξέβγαλμα του ρυζιού και το μούσκεμα των οσπρίων όλη τη νύχτα πριν μαγειρευτούν αφαιρεί τις περισσότερες σαπωνίνες - το μαγείρεμα των οσπρίων για πάνω από έξι ώρες μπορεί επίσης να καταστρέψει τις λεκτίνες. Ο λόγος για τον οποίο παραδοσιακά σωτάρουμε τα κρεμμύδια μέχρι να γίνουν διαφανή (πριν προσθέσουμε τα άλλα συστατικά) είναι για να διασφαλίσουμε ότι καταστρέφονται οι σαπωνίνες.

Γλουτένη

Οι πυκνές ενώσεις στην επένδυση του βλεννογόνου του εντέρου έχουν ανοίγματα που λειτουργούν ως ρυθμιστές μεταξύ του εσωτερικού περιβάλλοντος στο έντερο και του σώματος. Τα ζωτικής σημασίας θρεπτικά συστατικά των τροφών διαπερνούν το εντερικό τοίχωμα, οι τοξίνες παραμένουν έξω, όμως τα εντερικά τοιχώματα ανοίγουν όταν το αμυντικό σύστημα του εντέρου συναντά ένα παθογόνο που είναι πολύ δυνατό για να το αντιμετωπίσει μόνο του. Καθιστώντας το έντερο διαπερατό (διαρροή), ενεργοποιείται το πλήρες ανοσοποιητικό όπλο του σώματος. Ένα πρωτεϊνικό μόριο που ονομάζεται ζονουλίνη αποτελεί τον φύλακα, που ανοίγει και κλείνει τις εισόδους αυτές στα εντερικά τοιχώματα, όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο.

 Όλα αυτά λειτουργούσαν καλά μέχρι να βρεθούμε αντιμέτωποι με τη γλουτένη και με δίαιτες που δημιουργούν φλεγμονή στο έντερο. Η γλουτένη δεν είναι στην πραγματικότητα μια μόνο ουσία. Είναι ένα μείγμα εκατοντάδων διακριτών πρωτεϊνών που είναι κοινές στους σπόρους δημητριακών όπως το σιτάρι, το κριθάρι και η σίκαλη.⁴ Μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες πρωτεϊνών: τη γλιαδίνη που βοηθά το ψωμί να φουσκώσει όταν ψήνεται και τη γλουτένη που δίνει στο ψωμί την πολύ αγαπημένη ελαστικότητά του.

Με λίγα λόγια, η γλουτένη μιμείται τη δράση της ζονουλίνης και ανοίγει τις «πόρτες» του βλεννογόνου του εντέρου, δημιουργώντας έτσι διαρρέον έντερο. Εκτός από το περιεχόμενο του εντέρου που ρέει στο σώμα, το ίδιο κάνουν και τα εντερικά μας μικρόβια - είτε είναι καλά είτε κακά – τα οποία αποικούν τα όργανα μας ή χειρότερα, τον εγκέφαλό μας.⁵

Αυτές οι ενέργειες έχουν συνέπειες που αναγκάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα να αντιδράσει, προκαλώντας φλεγμονή, η οποία υποβόσκει σε όλες τις μεγάλες χρόνιες ασθένειες, από τις περισσότερες μορφές καρκίνου έως τις καρδιακές παθήσεις, από την αρθρίτιδα έως τον διαβήτη τύπου 2 ή την παχυσαρκία.

Ακόμα χειρότερα, το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να μπερδευτεί και να αρχίσει να επιτίθεται σε μερικές από τις δικές μας κυτταρικές πρωτεΐνες πιστεύοντας ότι είναι εχθροί. Αν αυτό συνεχιστεί για παρατεταμένο χρονικό διάστημα δημιουργούνται οι συνθήκες ώστε να προκληθούν αυτοάνοσες ασθένειες, οι οποίες αυξάνονται με γοργό ρυθμό, με την ιατρική βιβλιογραφία να έχει ήδη καταγράψει πάνω από 100 διαφορετικές μορφές.⁶

Γάλα

Το γάλα περιέχει ένα φυσικά ισχυρό οπιούχο από την οικογένεια μορφίνης. Οι κασομορφίνες είναι πεπτίδια (κομμάτια πρωτεΐνης) που απελευθερώνονται από την πέψη της πρωτεΐνης καζεΐνης που βρίσκεται στο γάλα. Είναι οπιοειδή και μπορούν να έχουν εθιστικό αποτέλεσμα, μιμούμενοι τις επιδράσεις ναρκωτικών όπως η ηρωίνη και η μορφίνη.

Μόλις τα πεπτίδια που δεν έχουν χωνευτεί απορροφηθούν στο σώμα, συνδέονται με τους υποδοχείς οπιούχων στον εγκέφαλο και έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τη συμπεριφορά και τις φυσιολογικές αντιδράσεις.⁷

Το μητρικό γάλα είναι σίγουρα μια εξαιρετική τροφή για μωρά, και ακόμη και αυτά τα οπιοειδή συστατικά εξυπηρετούν ένα σκοπό. Οι κασομορφίνες όχι μόνο επιβραδύνουν τις εντερικές κινήσεις και έχουν αντιδιαρροϊκή δράση, αλλά επίσης ηρεμούν το μωρό και βοηθούν τη διαδικασία δημιουργίας δεσμού με τη μητέρα. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους τα μωρά κοιμούνται τόσο ήσυχα και ήρεμα μετά το θηλασμό.

Το έντερο ενός βρέφους παράγει επίσης λακτάση, το ένζυμο που απαιτείται για τη διάσπαση της λακτόζης (σάκχαρο γάλακτος). Αλλά η παραγωγή λακτάσης μειώνεται απότομα μετά τον απογαλακτισμό, καθιστώντας τη δυσανεξία στη λακτόζη την πιο κοινή και καλά μελετημένη τροφική δυσανεξία στον κόσμο. Η δυσανεξία αυτή είναι επίσης σχεδόν ανίατη χωρίς τη βοήθεια εξωτερικών ενζύμων λακτάσης.

Παρά το εύρος των θρεπτικών παραγόντων στο γάλα των θηλαστικών, εξακολουθεί να υπάρχει ένας πολύ σημαντικός αριθμός ανθρώπων για τους οποίους το γάλα αντιπροσωπεύει σημαντικό κίνδυνο για την υγεία και όχι μια υπερ-τροφή. Ενώ το φρέσκο γάλα - κατά προτίμηση το φρέσκο γάλα Α2 - είναι αναμφισβήτητα η πιο υγιεινή και καλύτερα ανεκτή επιλογή αγελαδινού γάλακτος, εξακολουθεί να μην εξαλείφει θέματα δυσανεξίας στη λακτόζη, δυσανεξία στις πρωτεΐνες γάλακτος ή τη σύνδεση με αυτοάνοσες παθήσεις.⁸

Η δευτερογενής δυσανεξία στη λακτόζη, που προκαλείται από μειωμένη πέψη λόγω του μη ισορροπημένου μικροβιώματος του εντέρου που επηρεάζει την ικανότητα παραγωγής λακτάσης, μπορεί επίσης να συμβεί ανά πάσα στιγμή στη ζωή. Η κατανάλωση αγελαδινού γάλακτος, παράλληλα με γλουτένη, οδηγεί επίσης σε ένα από τα υψηλότερα επίπεδα δυσανεξίας λόγω της ομοιότητας στη δομή μεταξύ ορισμένων από τις πρωτεΐνες που παράγονται από το ανθρώπινο σώμα.

Εκτός εάν έχετε ένα υγιές έντερο, στο οποίο δεν υπάρχει διαρροή, το οποίο είναι εξαιρετικά σπάνιο δεδομένης της υπερβολικής εξάρτησης από γλουτένη και τρόφιμα με βάση το σιτάρι, μερικά από τα κλάσματα πρωτεΐνης γάλακτος θα διαρρεύσουν στους γύρω ιστούς.

Μόλις βρεθούν έξω από το έντερο, μπορεί να προκαλέσουν μια ανοσολογική αντίδραση καθώς το σώμα αντιδρά στις ξένες πρωτεΐνες και αρχίζει να τις καταστρέφει. Είναι μια απόλυτα φυσική διαδικασία για τα ανοσοκύτταρα να δημιουργήσουν μια «μνήμη», η οποία θα διασφαλίσει μια ταχύτερη αντίδραση την επόμενη φορά που θα εμφανιστεί το ίδιο έναυσμα.

Ασθενείς με διαβήτη τύπου 1, κοιλιοκάκη, σκλήρυνση κατά πλάκας και λανθάνων αυτοάνοσο διαβήτη σε ενήλικες έχει βρεθεί σε ερευνητικές μελέτες ότι έχουν σημαντικά αυξημένα επίπεδα αντισωμάτων σε διαφορετικά κλάσματα γάλακτος.⁹

Λεκτίνες

Προκειμένου να επιβιώσουν, τα φυτά έχουν αναπτύξει ένα οπλοστάσιο χημικών παραγόντων ως μέρος της στρατηγικής επιβίωσής τους. Οι φυτικές λεκτίνες είναι ένας από τους κύριους παράγοντες σε αυτό το οπλοστάσιο, αν και πιστεύεται ότι έχουν και άλλες λειτουργίες, όπως η κυτταρική επικοινωνία και η αναγνώριση.

Μόλις πριν από περίπου 12.000 χρόνια τα σιτηρά και τα όσπρια έγιναν κοινά είδη. Πριν από εκείνη την εποχή, δεν είχαμε τρόπο να τρώμε αυτά τα φυτά σε ποσότητες, καθώς δεν μπορούσαμε να τα καλλιεργήσουμε ή να τα επεξεργαστούμε σε βρώσιμη τροφή.

Ως αποτέλεσμα, το γονιδίωμά μας και το μικροβίωμα του εντέρου μας μπορούν να δοκιμαστούν από αυτές τις «νέες» λεκτίνες - ειδικά όταν επιτίθενται στο σύστημά μας σε μεγάλες ποσότητες.

Οι φυτικές λεκτίνες αντιπροσωπεύουν μια πολύ διαφορετική οικογένεια μορίων πρωτεΐνης. Ένας από τους ξεχωριστούς ρόλους τους είναι η προστασία από τα μικρόβια και τα έντομα-εισβολείς. Αναφέρονται ως «κολλώδεις» πρωτεΐνες επειδή συνδέονται με συγκεκριμένα μόρια σακχάρου στις κυτταρικές μεμβράνες, ειδικά με αυτά που ονομάζονται γλυκοπρωτεΐνες και γλυκολιπίδια.¹⁰

Οι περισσότερες φυτικές λεκτίνες δημιουργούν συσσωμάτωση κυττάρων και όταν προσκολληθούν σε μόρια σακχάρου, μπορούν να γίνουν μυστικοί εισβολείς. Μπορούν να μπουν σε ένα μικρόβιο ή ένα σύστημα εντόμων και να το διαλύσουν πραγματικά. Πάρτε για παράδειγμα, τα σιαλικά οξέα. Αυτά είναι μόρια σακχάρου που εμπλέκονται στην επικοινωνία μεταξύ κυττάρων. Όταν οι λεκτίνες συνδέονται με σιαλικό οξύ, είναι σε θέση να παραβιάσουν και να διακόψουν την επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων.

Με αυτόν τον τρόπο, μπορούν να παραλύσουν ένα έντομο και, στη συνέχεια, να απελευθερώσουν φερομόνες που καλούν τον αρπακτικό του εντόμου να τα φάει καθώς βρίσκονται εκεί παράλυτα.¹¹

Οι λεκτίνες παράγονται από όλες τις τάξεις των ζωντανών οργανισμών, και από διαφορετικούς τύπους κυττάρων. Είναι δομικά πολύ διαφορετικές και μπορούν να έχουν πολύ συγκεκριμένες λειτουργίες όπως ένζυμα ή αντισώματα. Ορισμένες τροφές είναι φυσικά υψηλότερες σε λεκτίνες από άλλες, ενώ συγκεκριμένες λεκτίνες είναι πιο τοξικές από άλλες.

Για παράδειγμα, λάθος μαγειρεμένα φασόλια μπορεί να σας σκοτώσουν, όπως μπορούν να σκοτώσουν και μερικά μόρια ρικίνης - η λεκτίνη από το φυτό φασολιών. Ευτυχώς, αυτή τη φορά έχει σημασία το μέγεθος.

Η δόση που παραλύει ένα έντομο μπορεί να μην είναι αρκετή για να μας βλάψει, εάν έχουμε ισχυρό οργανισμό. Ή μπορεί να χρειαστούν πολλά χρόνια τακτικής έκθεσης σε χαμηλά επίπεδα προτού νιώσουμε τη δράση τους.

Η ευαισθησία μας στις λεκτίνες ποικίλλει. Τα φιστίκια έχουν λεκτίνες που είναι πολύ προβληματικές για πολλούς. Και αν αισθανθήκατε ποτέ φούσκωμα, αέρια ή ενοχλήσεις στο έντερο αφού απολαύσατε πάρα πολλά φασόλια Ενταμάμε, μπορεί να οφείλεται σε ευαισθησία στις συγκεκριμένες λεκτίνες.

Ένα από τα πρώτα μαθήματα που μαθαίνουμε για το μαγείρεμα των αποξηραμένων οσπρίων, ειδικά των κόκκινων φασολιών που περιέχουν τη λεκτίνη φυτοαιμοσυγκολλητίνη, είναι ότι πρέπει να εμποτιστούν και να βράσουν πριν να είναι ασφαλή για κατανάλωση. Το ίδιο ισχύει και με τη σόγια στο Ενταμάμε. Δεν έχουν ψηθεί αρκετά για να μειώσουν τα επίπεδα λεκτίνης. Τα τυπικά συμπτώματα ευαισθησίας στη λεκτίνη περιλαμβάνουν φούσκωμα, διάρροια, ναυτία και αέρια, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε διαρροή του φραγμού του εντέρου με την πάροδο του χρόνου όταν υπάρχει συνεχής έκθεση.

Ο Steven Gundry, κλινικός γιατρός και ερευνητής που έχει ασχοληθεί με τις λεκτίνες και συγγραφέας του «The Plant Paradox: The Hidden Dangers in "Healthy" Foods that Cause Disease and Weight Gain» (Harper Wave, 2017), υποστηρίζει ότι έχουμε εκτεθεί σε λεκτίνες από την Αμερική, όπως αυτές στις ντομάτες, για μόλις 500 χρόνια. Αυτό, υποστηρίζει, μαζί με την έκθεση σε πάρα πολλούς σπόρους και όσπρια, είναι ένας από τους παράγοντες της επιδημίας αυτοάνοσων ασθενειών.

Τώρα πιστεύεται ότι η ευαισθησία στην συγκολλητίνη του φύτρου του σιταριού, τη λεκτίνη στο σιτάρι, είναι ένας άλλος παράγοντας που συμβάλλει στην αύξηση της ευαισθησίας στη γλουτένη χωρίς να πάσχει κάποιος από κοιλιοκάκη. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες στο σιτάρι από τις οποίες υποφέρουν πολλοί, ενδέχεται να μην οφείλονται αποκλειστικά στη δράση της γλουτένης.¹²

Τα καλά νέα είναι ότι, όταν αντιμετωπίζεται αρκετά νωρίς, η κατάσταση είναι εντελώς αναστρέψιμη. Ο Δρ Gundry πέτυχε τόσο αποτελεσματικά να αλλάξει την υγεία των ασθενών του με μια δίαιτα χωρίς λεκτίνες - πολλοί από αυτούς είναι χορτοφάγοι και βίγκαν - που δεν είναι πλέον χειρουργός, καθώς προτιμά να χρησιμοποιεί την διατροφή και την αλλάγή του τρόπου ζωής ως τρόπο θεραπείας.

Φυτικό οξύ

 Το φυτικό οξύ (ή phytates), οι συγκεντρώσεις του οποιου είναι υψηλότερες στους σπόρους των φυτών, το πίτουρο, τα δημητριακά, τους ξηρούς καρπούς, τα φασόλια και άλλα όσπρια, έχει κακή φήμη και συχνά κατηγορείται άδικα, καθώς, όπως όλα στη φύση, είναι εκεί για κάποιο λόγο.

Το φυτικό οξύ, επίσης γνωστό ως εξαφωσφορική ινοσιτόλη ή IP6, παρέχει στον οργανισμό μια σημαντική πηγή φωσφόρου καθώς και τη φυσική αλκοόλη σακχάρου, ινοσιτόλη, που βοηθά στην υποστήριξη της λειτουργίας των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, καθώς και τη σύνδεση ορισμένων στεροειδών ορμονών στις θέσεις των υποδοχέων τους.

Η κακή φήμη του προέρχεται από το γεγονός ότι έχει την ισχυρή ικανότητα να δεσμεύεται σε μέταλλα (ιδιαίτερα με ψευδάργυρο, σίδηρο και ασβέστιο) και να μειώνει την απορρόφησή τους στο έντερο. Έτσι απέκτησε την ετικέτα «αντιθρεπτικό» συστατικό.³

Όποιος καταναλώνει τακτικά μεγάλες ποσότητες τροφών πλούσιων σε φυτικό οξύ θα πρέπει να γνωρίζει τις πιθανές επιπτώσεις του, ειδικά στην απορρόφηση του ψευδαργύρου (που σχετίζεται με τις γυναίκες και τους άνδρες) και του σιδήρου (ειδικά για τις γυναίκες, που χρειάζονται σίδηρο σε μεγαλύτερη ποσότητες ειδικά πριν από την εμμηνόπαυση).

Σε έρευνες σχετικά με τη διατροφή τόσο στις βιομηχανικές όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες, τα επίπεδα ψευδαργύρου στην κυκλοφορία στο αίμα συχνά είναι πολύ χαμηλά.¹³

Αυτό είναι ένα σημαντικό ζήτημα δεδομένου του ζωτικού ρόλου του ψευδαργύρου στην εξισορρόπηση της προσαρμοστικής πλευράς του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η περίσσεια ψευδαργύρου έχει παρόμοια μειονεκτήματα με την ανεπάρκεια ψευδαργύρου όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο ρυθμίζει το ανοσοποιητικό σύστημα.

Ως εκ τούτου, η προσπάθεια να επιτευχθούν τα κατάλληλα επίπεδα ψευδάργυρου στο σώμα είναι τέχνη αλλά και επιστήμη. Ο περισσότερος ψευδάργυρος που καταναλώνεται τώρα στη Δύση δεν προέρχεται από τρόφιμα παραδοσιακά πλούσια σε ψευδάργυρο, όπως το κρέας από βοοειδή που τρέφονται με γρασίδι ή τα άγρια ψάρια, αλλά μάλλον από εμπλουτισμένα δημητριακά πρωινού ή από συμπληρώματα που λαμβάνονται μαζί με δημητριακά στο πρωινό, πλούσια σε φυτικό οξύ ή με ψωμί. Αυτό επηρεάζει την απορρόφηση ψευδαργύρου και σιδήρου.

Το μαγείρεμα τροφών πλούσιων σε φυτικό οξύ, όπως όσπριων, φύτρων σπόρων και τροφών που έχουν υποστεί ζύμωση (π.χ. μαγιά) μειώνει σημαντικά τις συγκεντρώσεις φυτικού οξέος. Η κατανάλωση συμπληρωμάτων που περιέχουν ψευδάργυρο μακριά από τροφές πλούσιες σε φυτικό οξύ είναι ένας άλλος σημαντικός τρόπος για να διασφαλιστεί η βέλτιστη ποσότητα ψευδαργύρου στην κυκλοφορία του αίματος.

Οξαλικά

Τα οξαλικά βρίσκονται άφθονα σε πολλές φυτικές τροφές, ειδικά στο σπανάκι, το ραβέντι, στους ξηρούς καρπούς (και τα βούτυρα των ξηρών καρπών) και στις τηγανητές πατάτες και τα πατατάκια. Ως εκ τούτου, οι χορτοφάγοι και οι βίγκαν συχνά είναι πιο επιρρεπείς σε υψηλά οξαλικά, γεγονός που συμβάλλει σε υψηλόυτερο κίνδυνο σχηματισμού του πιο συνηθισμένου τύπου πέτρας στα νεφρά (πέτρες οξαλικού ασβεστίου, σε αντίθεση με τις πέτρες ουρικού οξέος, οι οποίες συνήθως σχετίζονται με ουρική αρθρίτιδα).¹⁴

Μπορείτε να ελέγξετε εύκολα τα οξαλικά με μια εξέταση αίματος. Εάν έχετε την τάση να σχηματίζετε πέτρες οξαλικού ασβεστίου, θα επωφεληθείτε από την κατανάλωση λιγότερων τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε οξαλικά και περισσότερων τροφίμων πλούσιων σε ασβέστιο (όπως φυλλώδη πράσινα, όσπρια και αμάραντος).

Παρά το γεγονός ότι οι πέτρες δημιουργούνται από κρυστάλλους οξαλικού ασβεστίου, το ασβέστιο στη διατροφή δεσμεύει στην πραγματικότητα τα οξαλικά στο έντερο και μειώνει την ποσότητα που ωθείται μέσω των νεφρών στα ούρα. Βεβαιωθείτε ότι έχετε επίσης επαρκή πρόσληψη μαγνησίου, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι αναστέλλει την κρυστάλλωση οξαλικού ασβεστίου.

Ισταμίνη

Η δυσανεξία στην ισταμίνη είναι μια κατάσταση στην οποία, για κάποιο λόγο, το σώμα παράγει πάρα πολλή ισταμίνη. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι το ένζυμο που διασπά φυσικά την ισταμίνη που παράγεται στο σώμα, η διαμινοξειδάση (DAO), δεν λειτουργεί όπως θα έπρεπε. Αυτό μπορεί να προκληθεί από πολλούς παράγοντες, όπως διαρροή εντέρου, βακτηριακή υπερανάπτυξη του λεπτού εντέρου, φλεγμονώδη νόσο του εντέρου ή συγκεκριμένες αλληλεπιδράσεις τροφίμων ή φαρμάκων.

Οι δίαιτες χαμηλής ισταμίνης, όπως και οι δίαιτες με χαμηλή περιεκτικότητα σε οξαλικά, προτείνονται μόνο με όσους έχουν συγκεκριμένα προβλήματα υγείας, στην περίπτωση αυτή, δυσανεξία στην ισταμίνη. Ένα από τα προβλήματα, ωστόσο, είναι ότι η δυσανεξία στην ισταμίνη είναι συχνά αδιάγνωστη και μπορεί να υποκρύπτει κοινές ανεπιθύμητες αντιδράσεις σε τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη.¹⁵

Εάν αυτό σας μοιάζει γνώριμο, θα πρέπει να ζητήσετε βοήθεια από έναν επαγγελματία διατροφολόγο, αλλά και να μείνετε μακριά από τρόφιμα υψηλής ισταμίνης όπως το αλκοόλ, τα παλαιωμένα τυριά, όλα τα ποτά που έχουν υποστεί ζύμωση, το αβοκάντο, η μελιτζάνα, το σπανάκι, τα κονσερβοποιημένα και επεξεργασμένα τρόφιμα και τα αποξηραμένα φρούτα.

10 συμβουλές για ένα υγιές έντερο

1. Η αναλογία πρόσληψης μακροθρεπτικών συστατικών πρέπει να είναι περίπου 20 τοις εκατό πρωτεΐνη (4 kcal/g), 25 τοις εκατό υδατάνθρακες (4 kcal/g) και 55 τοις εκατό λίπη (9 kcal/g).
2. Ελαχιστοποιήστε την κατανάλωση πολύ επεξεργασμένων τροφών και αποφύγετε όλους τους επεξεργασμένους υδατάνθρακες.
3. Καταναλώστε πολλές φρέσκες, ωμές ή ελαφρά μαγειρεμένες φυτικές τροφές (λαχανικά και φρούτα σε αναλογία περίπου 4:1) που περιλαμβάνουν και τις έξι ομάδες χρωμάτων κάθε μέρα.
4. Αποφύγετε τις μεθόδους μαγειρέματος υψηλής θερμοκρασίας (τηγάνισμα, ψητά στη σχάρα, μπάρμπεκιου) εκτός εάν είναι σύντομες. Ελαχιστοποιήστε τη θερμική βλάβη σε πρωτεΐνες, λίπη, άμυλα και άλλους υδατάνθρακες χρησιμοποιώντας αργές μεθόδους μαγειρέματος.
5. Τα υγιή λίπη για το μαγείρεμα περιλαμβάνουν το παρθένο λάδι καρύδας, το μη φιλτραρισμένο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, το παρθένο έλαιο αβοκάντο και το βούτυρο ή το γκι (τα δύο τελευταία μόνο αν δεν υπάρχει δυσανεξία στη λακτόζη). Άλλα υγιή λίπη για προσθήκη σε τροφές περιλαμβάνουν τα έλαια λιναρόσπορου, κάνναβης και μακαντέμια.
6. Καταναλώστε άφθονα φρέσκα βότανα και μπαχαρικά, μαζί με τσάι από βότανα (φτιαγμένα με πραγματικά βότανα / μπαχαρικά αντί για αρωματικές ύλες).
7. Αποφύγετε τα σνακ και προσπαθήστε να μεσολαβούν πέντε ή περισσότερες ώρες μεταξύ των γευμάτων.
8. Καταναλώστε τουλάχιστον 1,5 λίτρα φιλτραρισμένο νερό καθημερινά μεταξύ των γευμάτων (περισσότερο, εάν ασκείστε εντατικά).
9. Αποφύγετε όλα τα τρόφιμα που προκαλούν ευαισθησία, δυσανεξία ή αλλεργία.
10. Ζητήστε συμβουλές από εξειδικευμένο και έμπειρο ειδικό επαγγελματία υγείας σχετικά με τις καταλληλότερες πηγές θρεπτικών συστατικών, τα αφεψήματα από βότανα και/ή τα συμπληρώματα διατροφής (συμπυκνωμένες πηγές θρεπτικών ουσιών).

Απαλλαγείτε από τις λεκτίνες

Για όσους από εσάς ή πιστεύετε ότι μπορεί να είστε ευαίσθητοι στις λεκτίνες, οι μεγαλύτεροι ένοχοι περιλαμβάνουν: δημητριακά, όσπρια, σπόρους, ξηρούς καρπούς (συμπεριλαμβανομένων των ανακαρδιοειδών (κάσιους) και μερικά από τα αγαπημένα μέλη της οικογένειας των σολανωδών/στρυχνωδών: ντομάτες, μελιτζάνες, πιπεριές, πατάτες, ακόμη και τα goji berries.

Για να απαλλαγείτε από τις λεκτίνες αυξήστε το χρόνο μαγειρέματος ή χρησιμοποιήστε χύτρα πίεσης, η οποία σκοτώνει τις λεκτίνες αλλά διατηρεί τα περισσότερα θρεπτικά συστατικά.

Με τα όσπρια, προτιμήστε το αργό μαγείρεμα για πολλή ώρα, που μειώνει σημαντικά την περιεκτικότητα σε λεκτίνες. Χρειάζεται αρκετός χρόνος (έως περίπου 6 ώρες) με ήπιο βράσιμο για να καταστρέψει αυτές τις χημικές ουσίες.

Επιλέξτε αντ’ αυτών λαχανικά χαμηλά σε λεκτίνες, που συμπεριλαμβάνουν αβοκάντο, φυλλώδη χόρτα, ολόκληρη την οικογένεια σταυρανθών (μπρόκολο, λαχανάκια Βρυξελλών, λάχανο, κέιλ κ.λπ.), καρότα, μαγειρεμένες γλυκοπατάτες, σπαράγγια και όλα τα μούρα.

Βεβαιωθείτε ότι τα προϊόντα σόγιας που τρώτε έχουν υποστεί σωστή ζύμωση και ψάξτε εταιρείες για βίγκαν με προϊόντα χωρίς λεκτίνες.

Μια άλλη στρατηγική είναι να συνδυάσετε τρόφιμα που περιέχουν λεκτίνες με τρόφιμα που εξαλείφουν τις λεκτίνες. Στην Ινδία, για παράδειγμα, είναι συνηθισμένο να τρώνε πολλές μπάμιες παράλληλα με φακές. Το βλεννογόνο μέρος της μπάμιας είναι ιδιαίτερα καλό στη δέσμευση λεκτινών, όπως και τα φύκια.

Βοηθά επίσης να ξεφλουδίζετε και να βγάζετε τους σπόρους/κουκούτσια από λαχανικά και φρούτα. Πολλές λεκτίνες βρίσκονται στη φλούδα και τους σπόρους.

Εάν είστε λάτρης του ψωμιού και μπορείτε να ανεχτείτε τη γλουτένη, επιλέξτε μια μαγιά παραδοσιακής ζύμωσης (προζύμι) και αφήστε αυτά τα έξυπνα μικρόβια να μειώσουν τα επίπεδα της γλουτένης και των λεκτινών. Σημειώστε: το προζύμι σε πολλά προϊόντα του σούπερ μάρκετ δεν είναι αυθεντικό.

Απόσπασμα από το Reset Eating των Rob Verkerk PhD και Meleni Aldridge (Alliance for Natural Health International, 2020).

Συγγραφείς άρθρου: Rob Verkerk PhD και Meleni Aldridge

Αναφορές

1. Inflamm Res, 2021; 70: 29–49

2. Cell, 2005; 122: 133-43

3. Int J Nutr Food Sci, 2014; 3: 284–9

4. Nutrients, 2013; 5: 771–87

5. Nutrients, 2015; 7: 1565–76

6. Clin Rev Allergy Immunol, 2012; 42: 71–8

7. J Food Biochem, 2019; 43: e12629

8. Hum Biol, 1997; 69: 605–28

9. Horm Metab Res, 2002; 34: 455–9, J Immunol, 2004; 172: 661–8

10. Int J Mol Sci, 2017; 18: 1242

11. FASEB J, 2015; 29: 3040–53

12. Tox Appl Pharmacol, 2009; 237: 146–53

13. Nutr Rev, 2018; 76: 793–804

14. Arch Ital Urol Androl, 2015; 87: 105–20

15. Inflamm Res, 2018; 67: 279–84.