Γράφει: Χρήστος Μανές,  Παθολόγος με εξειδίκευση στο σακχαρώδη διαβήτη, Υπεύθυνος Διαβητολογικού Κέντρου ΓΠΝ «Παπαγεωργίου», Θεσσαλονίκη Πρόεδρος της Εταιρίας Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού

Η τελευταία επιπλοκή, δηλαδή η νευροπάθεια, συντελεί στην εμφάνιση παθήσεων στα κάτω άκρα που χαρακτηρίζονται γενικά ως παθήσεις «διαβητικού ποδιού». Συνήθως ως «διαβητικό πόδι» χαρακτηρίζουμε την κατάσταση εκείνη που εμφανίζονται δερματικές βλάβες, βλάβες των οστών κ.λπ. κυρίως κάτω από την ποδοκνημική άρθρωση. Οι βλάβες αυτές είναι α) εξελκώσεις-πληγές (μικροτραυματισμός «αναίσθητου» σκέλος) και β) γάγγραινα (τοπική σε δάχτυλα του ποδιού ή γενικευμένη), που οφείλεται κυρίας σε βλάβη των περιφερικών αγγείων (απόφραξη). Βλέπουμε, λοιπόν, πως οι δύο κύριοι παράγοντες για την εμφάνιση παθήσεων διαβητικού ποδιού είναι η νευροπάθεια και η αγγειοπάθεια.

Αναλυτικότερα, στη διαβητική νευροπάθεια έχει χαθεί η προστατευτική αίσθηση του πόνου, του θερμού - ψυχρού, της πίεσης κ.λπ. που έχουν όλοι οι άνθρωποι. Κάποιος τραυματισμός ή έγκαυμα δεν γίνονται έγκαιρα αντιληπτά και εξελίσσεται η κατάσταση σε δημιουργία τραύματος και πληγής στα πόδια. Η πληγή αυτή φλεγμαίνει, αν δεν γίνει έγκαιρα αντιληπτή. Η κύρια αιτία για την φλεγμονή είναι η είσοδος μικροβίων διαμέσου της μικρής έστω σχισμής του δέρματος. Εάν η εξέλκωση αυτή δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, επεκτείνεται η φλεγμονή στους ιστούς του σκέλους που βρίσκονται βαθύτερα (μύες κ.λπ.). Η επέκταση της φλεγμονής στα κόκαλα (οστεομυελίτιδα) δημιουργεί πολλά προβλήματα στη θεραπευτική αντιμετώπιση και χρειάζεται χειρουργική παρέμβαση.

Εάν η φλεγμονή δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί να καταλήξει σε ακρωτηριασμό του σκέλους. Η διεθνής βιβλιογραφία αναφέρει πως σε ποσοστό 85% των ακρωτηριασμών (μη τραυματικών) στα διαβητικά άτομα προηγείται έλκος στα κάτω άκρα. Υπολογίζεται πως κάθε 30 δευτερόλεπτα χάνεται ένα πόδι ατόμου με σακχαρώδη διαβήτη κάπου στον κόσμο.

Η πρόληψη είναι ο κυριότερος άξονας που πρέπει να στραφεί κάθε προσπάθεια μείωσης των ακρωτηριασμών. Η έγκαιρη αναγνώριση μιας μικρής βλάβης (έλκους) ή αλλαγής του χρώματος του ποδιού στα δάχτυλα (μελανό χρώμα) είναι καταστάσεις που οδηγούν άμεσα(!) τον ασθενή στο γιατρό. Αρκεί να γίνεται καθημερινή εξέταση του ποδιού μετά το πλύσιμο, δηλαδή χρειάζεται να βλέπουμε τα πόδια μας καθημερινά! Εάν είναι δύσκολο να «δούμε» το πέλμα, μπορούμε να ζητήσουμε τη βοήθεια τρίτου ατόμου ή να χρησιμοποιήσουμε κάποιο καθρέφτη.

Κυρίως όμως η πρόληψη πρέπει να αναφέρεται σε πρωιμότερα στάδια. Πρέπει δηλαδή να γνωρίζουμε αν τα πόδια μας εμφανίζουν αγγειοπάθεια ή νευροπάθεια, οπότε θα πρέπει να αποφεύγονται οι μικροτραυματισμοί. Η συνεργασία με το γιατρό μας θα βοηθήσει στην έγκαιρη αναγνώριση των δύο παραπάνω βλαβών.

Πρέπει να τονιστεί όμως πως, σύμφωνα με τις διεθνείς συστάσεις, η ατομική φροντίδα του κάθε ατόμου για τα πόδια του είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας πρόληψης ακρωτηριασμών. Εάν ο ασθενής δεν αισθάνεται το «πόδι» του ή το νιώθει «νεκρό» όταν το ακουμπά ή εμφανίζει «κάψιμο», σημαίνει ότι υπάρχει κάποια διαταραχή στην αισθητικότητα (νευροπάθεια). Στις μέρες μας υπάρχει ειδικό τεστ που βοηθά σημαντικά το διαβητικό ασθενή να εξετάσει την κατάσταση των ποδιών του με απλό και αξιόπιστο τρόπο. Είναι ένα απλό αυτοκόλλητο (patch) - ονομάζεται Neuropad.

Εφαρμόζεται στο πέλμα του διαβητικού ασθενή(έχει χρώμα μπλε). Σε 10 λεπτά εξετάζεται η αλλαγή χρώματος. Αν γίνει τελείως ροζ είναι ικανοποιητικό. Εάν παραμείνει όμως μπλε ή γίνει μπλε-ροζ, πρέπει οπωσδήποτε να απευθυνθούμε στο γιατρό, διότι υπάρχει πρόβλημα με τα πόδια.

Επιπλέον, εάν διαπιστώσουμε πόνο ή σφίξιμο στα πόδια (κνήμη) όταν περπατάμε, που υποχωρεί με την ολιγόλεπτη ανάπαυση και επανεμφανίζεται με το βάδισμα, σημαίνει ότι η αιμάτωση των ποδιών δεν είναι ικανοποιητική. Στην περίπτωση αυτή, η επίσκεψη στο γιατρό είναι απαραίτητη διότι πρέπει να ακολουθήσει έλεγχος των αγγείων.

Πρέπει να τονίσουμε πως το κάπνισμα απαγορεύεται σε όλα τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. Εάν δε εμφανιστεί και βλάβη των αγγείων σε καπνιστή, τότε αυτόματα πρέπει να διακοπεί το κάπνισμα.

Απλό μέτρο πρόληψης σε άτομα με διαπιστωμένη νευροπάθεια είναι η αποφυγή οποιουδήποτε μικροτραυματισμού (ποτέ δεν περπατάμε χωρίς υποδήματα). Απαραίτητος είναι ο καθημερινός έλεγχος των παπουτσιών για ύπαρξη μικροαντικειμένων (καρφιών) που θα μπορούσαν να τραυματίσουν τα πόδια, ο έλεγχος της θερμοκρασίας του νερού για το μπάνιο (με θερμόμετρο) για αποφυγή εγκαυμάτων, η αποφυγή της χρήσης της θερμοφόρας για τη θέρμανση των ποδιών κ.λπ.

Από τα πιο δύσκολα στάδια στη θεραπευτική αντιμετώπιση των ελκών στα πόδια είναι η αποφυγή των πιέσεων που ασκούνται στην περιοχή που εμφανίζει τη βλάβη και οφείλονται κατά κύριο λόγο σε ακατάλληλα υποδήματα. Δημιουργούνται κάλοι, που πρέπει οπωσδήποτε να απομακρύνονται από εξειδικευμένο προσωπικό. Η παραμονή των κάλων στην περιοχή αυτή καθυστερεί την επούλωση του έλκους.

Η χρήση κατάλληλων υποδημάτων με τις οδηγίες του ειδικού επιστήμονα και η αποφυγή της βάδισης (σε ορισμένες περιπτώσει) προσφέρει πολύ σημαντική βοήθεια στην αποφυγή της δημιουργίας των κάλων και στην επούλωση του έλκους.

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο πως η πρόληψη των παθήσεων του διαβητικού ποδιού και η μείωση των ακρωτηριασμών είναι εφικτές. Χρειάζεται να επιμείνουμε στην πρόληψη με όλα τα διαθέσιμα μέσα και να απευθυνόμαστε άμεσα στο γιατρό μας για τα προβλήματα μας στα πόδια. Aς μην ξεχνάμε πως η πρόληψη σώζει πόδια!

Υπολογίζεται πως κάθε 30 δευτερόλεπτα χάνεται ένα πόδι ατόμου με σακχαρώδη διαβήτη κάπου στον κόσμο.

Χρήστος Μανές
Παθολόγος με εξειδίκευση στο σακχαρώδη διαβήτη
Υπεύθυνος Διαβητολογικού Κέντρου ΓΠΝ «Παπαγεωργίου», Θεσσαλονίκη
Πρόεδρος της Εταιρίας Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού

Σακχαρώδης Δαβήτης, τεύχος 3