Το μελάνωμα είναι η κακοηθέστερη μορφή καρκίνου του δέρματος. Ήταν πάντα στο επίκεντρο του ιατρικού ενδιαφέροντος γιατί ήταν το ταχύτερα αυξανόμενο σε συχνότητα νεόπλασμα, έτσι ώστε η αύξηση της νόσου να λαμβάνει επιδημικές διαστάσεις. Υπολογίζεται ότι αποτελεί το 3% του συνόλου των καρκίνων, ενώ κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται 800.000 νέες περιπτώσεις, με αυξανόμενη επίπτωση 3%-4%, σε παγκόσμιο επίπεδο. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η επίπτωση της νόσου είναι 9 περιπτώσεις σε 100.000 κατοίκους και η θνητότητα 2,3 περιπτώσεις / 100.000. Σημαντικό ρόλο στη διάγνωση του κακοήθους μελανώματος έχουν η ευαισθητοποίηση του πληθυσμού σε πιθανές ύποπτες αλλαγές των μελαγχρωματικών βλαβών του δέρματος, η εκπαίδευση των κλινικών ιατρών πάνω στην έγκαιρη αναγνώριση τέτοιων βλαβών και η δημιουργία εξειδικευμένων ιατρείων σπίλων για την καλύτερη παρακολούθηση των ατόμων με υψηλό κίνδυνο για την εκδήλωση κακοήθους μελανώματος (άτομα με δυσπλαστικούς ή γιγαντιαίους συγγενείς σπίλους, άτομα με ατομικό / οικογενειακό ιστορικό κακοήθους μελανώματος).

Παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση κακοήθους μελανώματος

• Σπίλος που «αλλάζει» χρώμα, μέγεθος, υφή
• Παρουσία άτυπων σπίλων
• ιστορικό μελανώματος σε συγγενή α' βαθμού
• μεγάλος αριθμός σπίλων
• Τύπος δέρματος, εφηλίδες, κόκκινες τρίχες, ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα
• μελαγχρωματική ξηροδερμία
• ανοσοκαταστολή
• Ηλιακά εγκαύματα προ της ηλικίας των 15ετών
• Γιγαντιαίοι συγγενείς μελανοκυτταρικοί σπίλοι

Σήμερα, βρίσκεται στο επίκεντρο του παγκόσμιου επιστημονικού ενδιαφέροντος, πλέον σε ασθενείς, ΝΕΑ ΦΑΡΜΑΚΑ, που αυξάνουν την επιβίωση των αρρώστων με μελάνωμα.
Η νόσος, όταν γενικευθεί, όταν παρουσιάσει δηλαδή μεταστάσεις, έχει περιορισμένη επιβίωση, που υπολογίζεται σε 6-9 μήνες. Εδώ και 30 χρόνια δεν είχε εγκριθεί κάποιο δραστικό φάρμακο. Το πιο αποτελεσματικό ήταν μέχρι τώρα η Ντακαρμπαζίνη, με ανταποκρίσεις που δεν ξεπερνούσαν το 10%.

Η μεγάλη πρόοδος σήμερα έγκειται στο ότι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι, για να ενεργοποιηθεί η μεταστατική οδός, πρέπει να υπάρχουν μεταλλάξεις σε ένα συγκεκριμένο γονίδιο, το B-RAF, και σε μία ειδική θέση, τη V600E. Διαπίστωσαν ότι το 50% των ασθενών με μελάνωμα φέρει αυτές τις μεταλλάξεις και πέτυχαν να δημιουργήσουν ένα φάρμακο στοχευμένης θεραπείας, που στοχεύει το B-RAF.

Το φάρμακο είναι το PLX4032, που έχει τώρα την εμπορική ονομασία VEMURAFENIB.

Πριν από λίγες ημέρες ανακοινώθηκαν στο Παγκόσμιο Συνέδριο Ογκολογίας (ASCO), στο Σικάγο των ΗΠΑ, τα αποτελέσματα μελέτης που συνέκρινε το ειδικό φάρμακο βεμουραφενίμπη (PLX4032) με την κλασική χημειοθεραπεία (ντακαρμπαζίνη). Στην κλινική αυτή μελέτη φάσης ΙΙΙ, που ονομάζεται BIRM-3, συμμετείχαν 675 ασθενείς με μεταστατικό μελάνωμα. Η μελέτη έδειξε ότι η βεμουραφενίμπη βελτίωσε σημαντικά τη συνολική επιβίωση των ασθενών καθώς και την επιβίωση χωρίς εξέλιξη νόσου. Συγκεκριμένα, ο κίνδυνος θανάτου μειώθηκε κατά 63% και ο κίνδυνος εξέλιξης της νόσου κατά 74%, ενώ ανταποκρίθηκε περίπου το 50% των ασθενών στο νέο φάρμακο, σε σχέση με το 5% στην ντακαρμπαζίνη. Αυτό αποτελεί ένα σπουδαίο επίτευγμα στην αντιμετώπιση αυτής της τόσο θανατηφόρου νόσου και ανοίγει νέους ορίζοντες έρευνας για την καταπολέμησή της.

Ένα άλλο φάρμακο που αύξησε την επιβίωση ασθενών με μελάνωμα και πήρε έγκριση από το FDA των ΗΠΑ τον Μάρτιο του 2011, είναι το YERVOY (IPILIMUMAB). Ανήκει στην κατηγορία της «ανοσοθεραπείας» γιατί η δράση του είναι να αδρανοποιεί τα CTL-4 μονοκλωνικά αντισώματα και να ενεργοποιεί έτσι το Τ-λεμφοκύτταρο που μπορεί να αποτελέσει το κύτταρο - φονιά για τους κακοήθεις όγκους.

Στο ASCO ανακοινώθηκε μελέτη που έδειξε ότι ασθενείς που έλαβαν το φάρμακο Yervoy μαζί με ντακαρμπαζίνη είχαν συνολική επιβίωση 11,2 μήνες, ενώ αυτοί που πήραν ντακαρμπαζίνη μαζί με εικονικό φάρμακο (placebo) 9,1 μήνες (διαφορά στατιστικά σημαντική).

Τώρα σχεδιάζεται μελέτη συνδυασμού των δύο παραπάνω φαρμάκων, ώστε να βελτιωθούν ακόμη περισσότερο τα αποτελέσματα και να αυξηθεί η επιβίωση των ασθενών.

Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα ειδικό εμβόλιο που δοκιμάζεται και στην ΕΛΛΑΔΑ, το MAGE-3. Το MAGE-3 είναι ένα ειδικό αντιγόνο για τον όγκο και δεν εκφράζεται στα φυσιολογικά κύτταρα.

Συναντάται σε διάφορους όγκους, όπως Ca Πνεύμονα (35%-50%), Ca Ουροδόχου κύστεως (40%-50%), Μελάνωμα (65%) και συνοδεύεται με κακή έκβαση της νόσου. Η χορήγησή του είναι ασφαλής και παρουσιάζει ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα.

Εάν εξεταστεί η γονιδιακή υπογραφή του όγκου και είναι θετική για το MAGE-3, τότε η πιθανότητα ανταπόκρισης και μακροχρόνιας ύφεσης είναι αυξημένη. Τώρα χορηγείται προφυλακτικά και σε ασθενείς που έχουν αρχική νόσο με υψηλό κίνδυνο υποτροπής και αναμένονται τα αποτελέσματα.

Το βέβαιο είναι ότι το μελάνωμα έχει μπει πλέον στην εποχή της μοριακής ογκολογίας και οι ελπίδες για μακροχρόνια επιβίωση, ακόμη και στη μεταστατική νόσο, είναι ορατές.