Αγανακτισμένοι και μη, προσπαθούμε όλοι να αλλάξουμε έναν κόσμο που έχουμε δημιουργήσει και δεν μας αρέσει αλλά ούτε και μας εξυπηρετεί πλέον. Πολύ φοβάμαι ότι αυτό δεν είναι εφικτό, ενόσω και όσο επαναστατούμε εναντίον του, όσο και αν υψώνουμε ενστάσεις και αντιθέσεις σε αυτόν. Πιστεύουμε σε αυτόν τον τρόπο λειτουργίας, που ουσιαστικά ενισχύει και δεν αλλάζει ό,τι πολεμάμε.

Η πιο εμφανής ένδειξη ότι προχωράμε σε λανθασμένα μονοπάτια είναι ο διάχυτος φόβος που πλανάται παντού και ο εσωτερικός πανικός που αποπλανά την ικανότητα της κρίσης μας, οδηγώντας τους ανθρώπους σε παρορμητικές συμπεριφορές που έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό την επανάληψη. Το όλο κλίμα θυμίζει εμπόλεμη κατάσταση ή τη φαινομενική ηρεμία πριν από την καταιγίδα. Με σύμβουλο το φόβο, αφαιρείται η επιλογή αλλά και η σωστή κρίση που χρειάζεται για σωστές και ωφέλιμες αποφάσεις για το συλλογικό καλό. Η εκρηκτική διάθεσή μας να ορίσουμε το πρόβλημα, να βρούμε τους ενόχους και να εκδικηθούμε την αδικία είναι πλάνες που εύκολα μας παρουσιάζει και για τις οποίες μας πείθει ο τρόπος που εκπαιδευτήκαμε να σκεφτόμαστε.

Σκέφτομαι ότι μέχρι να έρθει εκείνη η ευλογημένη μέρα που δεν θα ψάχνουμε εχθρούς έξω από τον εαυτό μας, που θα συνειδητοποιήσουμε ότι δεν υπάρχει καμία αδικία στον κόσμο παρά μόνο αυτήν που επιτρέψαμε και στην οποία συμβάλαμε, μέχρι να έχουμε την τόλμη να αντικρίσουμε τον πραγματικό εχθρό, που δεν είναι άλλος από τον εκπαιδευμένο νου που διατηρούμε μέσα μας, θα συνεχίσουμε να πολεμάμε ψεύτικες μάχες, να κάνουμε φαύλους κύκλους και να αναπαράγουμε τα ίδια περιοριστικά αποτελέσματα, με διαφορετικά πρόσωπα και διαφορετικές περιστάσεις, που μας στερούν τη σύνθεση της πραγματικότητας που φτιάχνουμε. Η ουσία όμως είναι ότι αδυνατεί ο ίδιος νους που δημιούργησε τα προβλήματα, που εμείς αντιλαμβανόμαστε ως πολλά και ποικίλα (αλλά ουσιαστικά είναι μόνο ένα) να μας δείξει και τη λύση τους. Δεν έχουμε τη δυνατότητα, μέσα από αυτόν τον τρόπο σκέψης, να βρούμε λύσεις, να δημιουργήσουμε μια διαφορετική πραγματικότητα, από αυτήν που δεκαετίες και αιώνες δημιουργούμε ασυνείδητα αλλά παρ' όλα αυτά με ιδίαν ευθύνη.

Οι περισσότεροι από μας, ξεκινάμε τη ζωή κάπου εκεί στα είκοσι μας χρόνια, κρατώντας τις ίδιες πεποιθήσεις, τις ίδιες αρχές και ιδανικά που μας δόθηκαν και εμείς υιοθετήσαμε άκριτα, μιμητικά, χωρίς ποτέ να τα αμφισβητούμε ή να τολμάμε να τα αλλάζουμε. Παπαγαλίζουμε συνθήματα, ακολουθούμε πεπαλαιωμένες ηθικές και συνεχίζουμε να ζούμε στη σκιά των γονιών μας, μη τολμώντας να διαφοροποιηθούμε με σκοπό να εκφράσουμε τον εαυτό μας. Να αποκατασταθώ, να φτιάξω μια οικογένεια, να δημιουργήσω την κοινωνική εικόνα μου, να εξασφαλίσω τη σύνταξή μου και είμαι μια χαρά. Να μεγαλώνει η μαμά μου τα παιδιά μου, να στηρίζομαι στον άνδρα μου για την ασφάλειά μου (ή στη γυναίκα μου για την κοινωνική αξία μου), να δανείζομαι για να κάνω τις διακοπές μου και να είμαι βουτηγμένος στα χρέη για να εξασφαλίζω την άνεσή μου. Ανάμεσα σε όλα αυτά επενδύω έξω από τον εαυτό μου, φοβάμαι σε κάθε επένδυση μου και κρατιέμαι από τα δεσμά που ο ίδιος χτίζω αργά αλλά μεθοδικά γύρω μου. (Αυτό το τελευταίο παραμένει κρυμμένο πίσω από τη φαινομενική δύναμη και ανεξαρτησία που προσωρινά μας χαρίζει η υλική ευμάρειά μας). Όταν κάτι από όλα αυτά (και όσα ο καθένας μας ορίζει ως σημαντικά και απαραίτητα στη ζωή του) δεν μου βγαίνουν όπως τα υπολόγισα, τότε κατηγορώ τους άλλους, το σύστημα, τη ζωή, τη μοίρα που δεν μου πρόσφερε αυτά που εγώ πιστεύω ότι θα έπρεπε να έχω για να είμαι ασφαλής.

Αυτός, με πολύ λίγα λόγια είναι ο ατομικισμός που διακατέχει τον σύγχρονο δυτικό άνθρωπο, χωρίς πολλές ιστορικές αναλύσεις, χωρίς ακαδημαϊκές αποδείξεις, που ο καθένας είναι ελεύθερος να ψάξει και να βρει από μόνος του. Προσωπικά προτιμώ να απλοποιώ τα πράγματα και πιστεύω ότι η ίδια η παρατήρηση της ζωής μπορεί να μας δώσει όποιες πληροφορίες χρειαζόμαστε για το «πώς» και το «γιατί» της ζωής μας. Αλλά αυτή είναι και η δυστυχία μας: δώσαμε πολύ μεγάλη εξουσία και σημασία στην θεωρητική – αναλυτική – αφαιρετική σκέψη (τα σύμβολα, τις αφηρημένες έννοιες, τις θεωρητικές τοποθετήσεις κ.λ.π.), μέσα στην οποία παγιδευτήκαμε, χάνοντας την ουσία, να διυλίζουμε τον κώνωπα.

Έχουμε εκπαιδευτεί να κοιτάμε έξω από τον εαυτό μας, τους άλλους, και όχι τον ίδιο τον εαυτό μας στη λειτουργία του. Έχουμε μάθει να κρίνουμε (τους άλλους και τον εαυτό μας) αλλά όχι να τον παρατηρούμε. Έχουμε μάθει να κοιτάμε το πρόβλημα, να το ορίζουμε, να το αναλύουμε, να έχουμε και να αντιλαμβανόμαστε μόνο αντιθέσεις αλλά δεν έχουμε μάθει να ψάχνουμε τη λύση, να παρατηρούμε αντικειμενικά, χωρίς να έχουμε ανάγκη ορισμούς και ταμπέλες, να έχουμε θέσεις καθαρές και ιδίως πρακτικές, εφαρμόσιμες.

Ακόμα εκπλήσσομαι όταν ακούω ανθρώπους να λένε, «αυτογνωσία, τι είναι αυτό;» και λυπάμαι που ακόμα δεν έχει ωριμάσει η ανάγκη (όχι σε όλους τους ανθρώπους ευτυχώς αλλά σε μεγάλη μερίδα) της διερεύνησης και μόνο της λέξης που όρισε και παρουσίασε ό,τι πιο λαμπρό έχει εκδηλώσει το αρχαίο πνεύμα που θέλουμε να θεωρούμε «δικό μας», Ελληνικό, αλλά ουσιαστικά ξένο και ξεχασμένο.

Δεν πρόκειται να αλλάξουμε τον κόσμο μας αν δεν αλλάξουμε τον εαυτό μας. Άλλη μια καραμέλα που μάθαμε πολλοί να πιπιλάμε, μη γνωρίζοντας την ουσία της πρακτικότητάς της ούτε τον τρόπο της εφαρμογής της. Μας αρκεί να υιοθετούμε θεωρητικά ό,τι ακούγεται ωραίο ή σπουδαίο, ακόμα και όταν δεν το κατανοούμε, για να μπορούμε έτσι να εξυπηρετούμε την εικόνα μας και την ψευδαίσθηση ότι ανήκουμε.

Κοιτώντας απ' έξω προς τα μέσα, η ανάγκη ενασχόλησης με τον εαυτό, φαίνεται εγωιστική και άκρως επικίνδυνη διαδικασία, κόντρα στην ιδέα: κάνε κάτι, βγες στους δρόμους, φώναξε, κατηγόρησε, μούντζωσε, όπου έρχεται και το ειρωνικό σχόλιο, «εδώ ο κόσμος καίγεται και εσύ ασχολείσαι με τον εαυτό σου;» Ο φόβος και η ατολμία μπροστά στο επιχείρημα της γνωριμίας με τον εαυτό δεν φαίνονται. Ό,τι το σύστημα αυτό της περιοριστικής σκέψης δεν καταλαβαίνει, το περιθωριοποιεί, το απορρίπτει και το κοροϊδεύει. Βολική στάση άμυνας, χωρίς κανένα όμως ουσιαστικό αποτέλεσμα αφού δεν περιλαμβάνει θέση, μια διαφορετική θετική εκδοχή, παρά μένει στην αντίθεση και την ευκολία της αντιπαράθεσης.

Οι απεργίες θα συνεχίζονται, οι φωνές θα γίνονται εντονότερες, τα αίματα θα βράζουν, οι άνθρωποι χωρίζονται σε στρατόπεδα καθώς μόνοι τους σκάβουν το λάκκο που θέλουν να αποφύγουν. Υπάρχει άλλος τρόπος; Υπάρχει λύτρωση από ό,τι μας δεσμεύει; Εν τέλει, υπάρχει η ευτυχία, η αγάπη, η γαλήνη, η αρμονία και η ειρηνική συνύπαρξη που όλοι θέλουμε; Έχουμε όμως πειστεί ότι κάποιος άλλος θα βρει τις απαντήσεις για μας, ότι υπάρχουν «ειδικοί» που οδηγούν τη ζωή μας, στους οποίους εναποθέτουμε τις ελπίδες μας, τους φόβους μας αλλά και την ευθύνη μας. Οι απαντήσεις δεν έρχονται ποτέ προτού τεθούν οι ερωτήσεις και εμείς πιστεύουμε ότι έχουμε τις απαντήσεις χωρίς να έχουμε θέσει το σωστό ερώτημα. Γνωρίζουμε ποιος και τι φταίει, γνωρίζουμε τι δεν θέλουμε και τι δεν θα επιτρέψουμε να συμβεί, γνωρίζουμε τους εχθρούς μας και ζητάμε την τιμωρία τους. Γνωρίζουμε....

Και το δάχτυλο που δείχνει, είτε το στρέφουμε σε άλλους είτε στον ίδιο μας τον εαυτό, έχει το ίδιο αποτέλεσμα παγίδευσης και παραπλάνησης που μας κρύβει την αλήθεια.